Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Скелет мускулларининг тонуси
Тинчлик ҳолатида (ишдан ташқари) мускуллар батамом бўшашмай, бир қадар таранглигини сақлаб туради, тонус деб шуни айтилади. Тонуснинг ташқи ифодаси шуки, мускуллар маълум даражада эластик бўлади. Электрофизиологик тадқиқотларнинг кўрсатишича, скелет мускулларининг тонуси мускулга катта интервал билан кетма-кет келувчи айрим нерв импульсларига боғлиқ, бу импульслар турли мускул толаларини навбат билан қўзғотади. Ана шу импульслар орқа миянинг мотонейронларида вужудга келади, бу мотонейронлар активлигини эса юқорироқдаги марказлардан, шунингдек перифериядаги, мускулларнинг толаларидаги чўзилиш рецепторларидан («мускул дугларидан») келувчи импульслар ушлаб туради .
Мускул дугларидан сезувчи импульслар орқа илдизлар орқали орқа мияга киради, шу илдизлари қирқиб қўйиш натижасида мускулнинг батамом бўшашиб қолиши скелет мускулларининг тонуси рефлекс йўл билан келиб чиқишини кўрсатади.
Одамда мускуллар тонуси маълум доирада ихтиёрий бошқарилиши мумкин—одам мускулларни ўз ихтиёри билан деярли батамом бўшаштириши ёки бирмунча таранглаши, лекин айни вақтда ҳаракат қилмаслиги мумкин.
Тоник толалар деган суст толалар скелет мускуллари тонусининг келиб чиқишида алоҳида роль ўйнашини кўрсатувчи талайгина маълумотлар бор. Тоник толалар қисқариш ва бўшашиш процессларнинг тезлиги кам эканлиги ва жавоблар суперпозициясига жуда қодир эканлиги билан тетаник толалардан фарқ қилади. Шунга кўра, таъсиротлар ҳатто сийрак ритмли бўлганда ҳам, мускул толасини калталанган ҳолатда узоқ ушлаб туришга кифоя қилади.
Мускул толаларининг тоник ва тетаник толаларга бўлиниши абсолют бир нарса эмас. Ҳатто совуққонли ҳайвонларда бу толалар катта тафовут қилади, лекин уларда ҳам толаларнинг оралиқ типларини кузатса бўлади. Бундан ташқари, баъзи тетаник толалар чарчаш ва бошқа баъзи (шу жумладан гормонал) омиллар таъсирида тоник хоссаларга эга бўла олишини назарда тутиш керак.
Сутэмизувчиларда ихтисослашган рефлектор ёйлар борлигини кўрсатувчи маълумотлар сўнгги йилларда олинди, бу ёйлардан баъзилари мускулларнинг тез қисқаришини таъминлайди, бошқалари эса мускул тонусини сақлайди (Е. К. Жуков). Организм фаолиятининг табиий шароитида илдам тоник толаларнинг ҳам, суст тоник толаларнинг ҳам биргалашиб ишлаши скелет мускулининг тонусини таъминлайди.