Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Силлиқ мускулнинг қўзғалувчанлиги ва қўзғалиши. Силлиқ мускуллар скелет мускулларига қараганда камроқ қўзғолувчан: уларнинг таъсирланиш бўсағалари ортиқроқ, хронаксияси эса узунроқ. Аксари силлиқ мускул толаларининг ҳаракат потеяциаллари кичик амплитудали (скелет мускул толаларидаги 120 мв ўрнига 60 мв чамаси) бўлиб, узунлиги ҳам ортиқ, яъни 1—3 секунд давом этади. Бачадон мускулидан бир толасининг ҳаракат потенциали 151-расмда кўрсатилган.
Рефрактер давр ҳаракат потенциалининг бутун даври мобайнида, яъни 1—3 секунд давом этади. Қўзғолишяинг ўтиш тезлиги турли толаларда секундига бир неча миллиметрдан тортиб бир неча сантиметргача боради.
Ҳайвонлар ва одам гавдасида силлиқ мускулларнинг кўпгина турли-туман типлари бор. Гавдамиздаги кавак органларнинг кўпчилигини синцитий типида тузилган силлиқ мускуллар қоплаган. Бундай мусқулларнияг айрим толалари бир-бирига жипс тақалиб туради, шу сабабли улар морфологик жиҳатдан яхлит бир бутун деган таассурот туғилади. Аммо мускул синцитийсининг айрим толалари ўртасида мембрана ва протоплазматик узлуксиз эмаслиги: улар ингичка (200—500 Ả) ёриқ билан ажралганлиги электрон микроскопда текшириб аниқланди. «Синцитийдан тузилиш» тушунчасини ҳозир морфологик тушунча дейишдан кўра физиологик тушунча дейиш тўғрироқ бўлади.







Синцитий — ҳаракат потенциалларининг ва деполяризация суст тўлқинларининг бир толадан иккинчи толага бемалол тарқалишини таъминлайдиган функционал тузилмадир. Нерв охирлари синцитий толаларининг озгина бир қисмида бор. Лекин қўзғолиш (нерв импульси) мускул толаларининг озгина бир қисмига ўтса, қўзғолишнинг бир толадан иккинчи толага бетўхтов тарқалиши туфайли бутун мускул реакцияга тортилиши мумкин.
Баъзи силлиқ мускулларда, масалан, кўзнинг киприксимоя мускулида ёки рангдор парданинг радиал мускулида толалар алоҳида-алоҳида жойлашган (дискрет типда тузилган) бўлиб, ҳар бирининг скелет мускули толаларига ўхшаш мустақил иннервацияси бор.