Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Sanoat korxonasi hududi.
Sanoat korxonasi hududi faqatgina ishlab chiqarish talablariga javob berib qolmasdan, balki sanitar-gigiena me’yorlariga ham javob berishi kerak. U tekis, yaxshi yoritilgan, etarli miqdordagi o‘tish yoilari va yo‘laklari bilan ta’minlangan bo‘lishi shart. Har xil chuqurlar, texnik maqsadlarda qoldirilgan xandaqlar, hovuzlar mustahkam qopqoqlar bilan ta’minlanishi va muhofaza vositalari bilan o‘rab qo‘yilishi shart. Agar muhofaza qopqoqlari bilan berkitish imkoniyati bo‘lmasa, uni odam o‘ta olmaydigan to‘siq bilan to‘sib qo‘yiladi.
Agar sanoat korxonasida katta miqdoda chang, zaharli moddalar chiqadigan uchastkalar bo‘lsa, ularni iloji boricha chetroqqa joylashtirishga va ular, albatta, shamol yo‘nalishida joylashtiriladi.
Ba’zi bir shovqinli sexlarni ham iloji boricha boshqa sanoat binolaridan olisroqqa joylashtiriladi. Hosil bo‘lgan oraliqlarga har xil daraxtlar va gullar ekib obodonlashtirish, ishchilar tanaffus vaqtlarida dam oladigan, hordiq chiqaradigan joylar tashkil qilish mumkin.
Sanoat korxonasi hududida joylashgan har qanday sanoat binolari va yordamchi binolar, albatta kanalizatsiya bilan ta’minlanishi kerak. Kanalizatsiya bilan to‘plangan va ifloslangan sanoat chiqindi suvlarini mavjud suv havzalariga tashlab yuborish mutlaqo taqiqlanadi. Bunday chiqindi suvlar, albatta maxsus hovuzlarda yig‘ilishi, mavjud texnik va biologik vositalar bilan tozalanishi hamda texnik zaruratlar uchun ishlatilishini hisobga olib, sanoat korxonasiga qaytarilishi kerak.
Sanoat korxonasini suv bilan ta’minlaganda va tozalangan kanalizatsiya suvlarini ishlatishda, suv sifatini belgilovchi GOST larga amal qilinadi. Agar tozalangan kanalizatsiya suvlari ochiq suv manbalariga tashlab yuboriladigan bo‘lsa, ularning sifati sanitariya me’yor va qoidalariga to‘liq javob berishi kerak.
Sanoat korxonalarining xonalari
Sanoat korxonalarining xonalari texnologik jarayon talablariga va tayyorlanadigan mahsulot katta-kichikligiga qarab quriladi. Korxonaning umumiy sexlarida har bir ishchi uchun kamida 15 m³ hajmdagi maydon to‘g‘ri kelishi, bunda minimal maydon 4,5 m² dan kam bo‘lmasligi va binoning balandligi kamida 3,2 m bo‘lishi sanitariya qoidalarida chegaralab qo‘yilgan.
Har xil sanoat chiqindilari va issiqlik ajralib chiqadigan texnologik jarayonlar bo‘lganda (bunda issiqlik ajralishi 20 kkal m²−1 soatda), shuningdek, titrash manbalari mavjud bo‘lsa, bunday sanoat korxonalari uchun bir qavatli bino qurish sanitar-gigienik nuqtayi nazaridan qulay hisoblanadi.
Agar ko‘p qavatli binolarga joylashgan mashinasozlik sanoati korxonalarida yuqorida ko‘rsatilgan sexlarni eng oxirgi qavatga joylashtirish maqsadga muvofiqdir. Agar bunday sexlar qavatlar o‘rtasiga joylashtirilsa, zararli chiqindilr va issiqlik boshqa qavatlarga ham o‘tib ketib, ularning zararlash maydonlarini oshirib yuboradi. Zararli moddalar ajratadigan yoki ko‘plab issiqlik chiqaradigan jihozlarni ayrim xonalarda iloji boricha xonaning chekka tomonlariga devorlar yaqiniga o‘rnatiladi. Mashinasozlik sanoatida bunday xonalarga temirchilik sexlari, lak-bo‘yoq ishlarini bajaradigan uchastkalar va detallarga galvanik ishlov berish sexlari joylashgan bo‘ladi.
Har xil sanitar-gigienik sharoitga ega bo‘lgan ishlarni bir xonada joylashtirilganda, ularning zararlovchi omil ta’siri boshqalarga ham ta’sir qilmasligini ta’minlovchi chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak. Bunda, masalan, havo dushlari, zararli mashinalarni ajratish, havo to‘siqlari va boshqalardan foydalanilaniladi. Ishlab chiqarish xonalarini erto‘lalarga joylashtirish, texnologik jarayon uchun zarur bo‘lgan ayrim hollardagina yul qo‘yiladi.
Xonalarga tabiiy yorug‘lik tushishi muhim rol o‘ynaydi. Shuning uchun ham yorug‘lik tushiruvchi deraza va tuynuklarning joylashishiga alohida e’tibor beriladi va bular albatta hisoblab chiqiladi. Tepa tomondan yorug‘lik tushishini ta’minlovchi fonarlar holatiga alohida e’tibor berish zarur. CHunki sanoat korxonalarida zaharli moddalar chiqishini hisobga olib, sanoat korxonasi shamollatish vositalari bilan jihozlanishidan qat’i nazar, uni shamollatishning ma’lum vositalari bilan jihozlash zarur hisoblanadi. Mana shu shamollatish vazifasini yorug‘lik tushirishni ta’minlovchi fonarlar amalga oshiradi. Shuning uchun ham yorug‘lik tuynuklarining 20% i ochiladigan vositalar bilan ta’minlanadi va shamollatish vazifasini bajaradi. YOn tomonga o‘rnatilgan derazalar ham shu vazifani bajaradi.
Binolarning devor va shiftlariga ham alohida e’tibor beriladi. Ular ishchilarni sovuq va zax havodan saqlashi bilan birga zaharli modda va gazlarni shimib olmasligi va bunday moddalarni undan yuvib yuborish oson bo‘lishi kerak. Binolarning tashqi devorlari albatta qiyin yonadigan yoki yonmaydigan qurilish konstruksiyalaridan tayyorlanadi (masalan, g‘isht, beton, temir- beton va metall konstruksiyalar). Ular bundan tashqari issiqlikni saqlash qobiliyatiga ham ega.
Namlik ko‘p bo‘ladigan sanoat korxonalari binolari (masalan, detallarni yuvish, bo‘yash, galvanika uchastkalari) devorlari va shiftlari suv va namlikni o‘tkazmaydigan qilib tayyorlanadi.
Ba’zi bir juda zaharli va emiruvchi xususiyatga ega bo‘lgan moddalar bilan ish bajaradigan (masalan, simob, qo‘rg‘oshin, mishyak, benzol, kislotalar, oltingugurtli gazlar va boshqalar) xonalarda, bino devorlari, pollari va shiftlari bu moddalarni o‘ziga jamlab yoki shimib olmasligi, oson yuvib tashlash mumkin bo‘lgan materiallar bilan qoplanadi.
Ma’lumki ba’zi bir moddalarning bug‘lari (simob, tetraetil qo‘rg‘oshin va boshqalar) hattoki, uncha katta bo‘lmagan miqdorlarda ham devor va shift yuzalariga o‘tirib qolishi va uzoq muddat undan ajralib chiqib, ishlab chiqarishda band bo‘lgan kishilarning sumnkali zaharlanish hodisalari uchraydi. Shuning uchun ham bunday binolarning devorlari nitroemal yoki boshqa turdagi turg‘un bo‘yoqlar bilan bo‘yaladi.
Ba’zi bir ko‘p chang ajralish bilan boradigan ishlar bajariladigan xonalarda (masalan, quymalarni qum oqimi bilan tozalash, shlifovka qilish va boshqalar) chang so‘rish vositalarini o‘rnatish, pol va bino devorlarini suv bilan yuvib tozalash imkonini beradigan qilib bajarish kerak.
Demak, har bir xonani ish bajarish turi, xili va holatiga qarab jihozlanadi va bunda sanitariya qoida va me’yorlariga to‘la amal qilinadi. Sanoat korxonalari xonalari pollariga ham alohida ahamiyat beriladi. Pollar issiq, mustahkam, tarang bo‘lib, ba’zi bir zarbalarga chidash berishi va etarli miqdorda yukni ko‘tara olishi kerak. Undan tashqari sirpanchiq bo‘lmasligi va tozalashga qulay bo‘lishi kerak.
Mexanika va asbobsozlik sexlarida bino pollari issiqlikni saqlovchi materiallardan tayyorlanadi.
Agar ba’zi bir sexlarda polga ishqor yoki kislota to‘kilishi xavfi bo‘lsa, bunday sexlarning pollari sopol plitkalar bilan qoplanadi. YOng‘inga xavfli sexlarda pollar yonmaydigan yoki olov ta’siriga chidaydigan materiallardan tayyorlanadi. Shuningdek, kislota va ishqorlar bo‘lgan sexlarda ularni yuvib yuborish imkoniyatini beradigan oqova uchastkalari ta’minlanadi.
Ko‘plab yog‘ mahsulotlari to‘kilishi mumkin bo‘lgan xonalarning poli ham sopol plitkalar bilan qoplanadi yoki betondan juda silliq qilib tayyorlanadi.
Ishlab chiqariladigan maxsulot turiga ko‘ra xonalarni loyixalash va qurishda farmatsevtika soxasida toza xonalarga qo‘yilgan talablar katta ahamiyatga ega. Toza xonalar maxsulot va bajarilayotgan jarayonni atrof muxitdan kontaminatsiyasini oldini olishdan iborat. Bunday joylarni ta’minlash muxitni boshqarish yo‘li bilan amalga oshiriladi:
-mikroorganizmlar soni
-o‘lik zarrachalar soni
-xarorat, namlik va boshqa parametrlar boshqariladi va nazorat qilinadi
Xavo HEPA filtrlari orqali o‘tkazilib, bunda xaovoning xarakatlanish tezligi va xajmi doimiyligi filtrlarning yuqori sifatligi ta’minlangan xolda o‘tkazilishi kerak.
Toza xonalar deb xavodagi zarrachalar soni ma’lum darajalarda ushlab turiladigan xonalar tushiniladi. Zarrachalar qattiq, suyuq yoki ko‘p fazali ob’ekt yoki mikroorganizm zrrachalar o‘lchami 0,005 dan 100 mkmgacha. Toza xonalarni tasniflashda 0,1 dan 5,0 mkm gacha bo‘lgan zarrachalar o‘lchami qaraladi. Axamiyatlisi toza xonalarda qat’iy zarrachalar soni bilan belgilanadi, ya’ni xavo xajmi birligida zarrachalar soni bilan, ularning o‘lchami ma’lum kattalikka teng yoki undan oshishi mumkin (0,1; 0,3; 0,5 mkm va b.). Bu bilan ularni oddiy xonalardan farq qilinadi, ularda xonnaning tozaligi xavodagi ifloslanishni og‘irlik konsentratsiyasi bo‘yicha baxolanadi.
Farmatsevtika sanoati uchun xonalarni tozalik darajasi bo‘yicha A, B, C, D sinflarga bo‘linadi.
A – maxsulot sifatiga xafvli ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan jarayonlarni olib boriladigan lokal zona, masalan to‘ldirish, qadoqlash, ampula va flakonlar og‘zini ochish, asbob uskunalarni qismlarini aseptik sharoitda birlashtirish. Bunday zonalarda biryo‘nalishli (laminar) xavo oqimidan foydalaniladi, bu bilan toza xonalarda bir xilda tezlikka ega bo‘lgan xavo xarakatlanish tezligi 0,36 - 0,54 m/s ta’mirlanadi. YOpiq izolyasiyalangan bokslarda xavo xarkati past tezliklaridan foydalanish mumkin.
V - zona, A zonani atrofini o‘rab olgan zona xisoblanib, aseptik tayyorlash va to‘ldirish uchun mo‘ljallangan;
S va D – toza zonalar steril maxsulot tayyorlanishida kam javobgarlik bosqichlarda bo‘ladi.
Ishlab chiqilgan loyixalar asosida toza xonalar tizimlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
devoriy panellar - to‘siqlar
eshik va kesagi
o‘tish shlyuzlar, joylari
pol
potolok-shift
yoritgichlar
filtrlovchi qurilmalar
ventilyasion reshetkalar
maxsus anjomlar
shuningdek qurilmalar:
konditsionerlash va ventilyasiya tizimlari,
ko‘p bosqichli muzlatgich agregatlari, konditsionerlash tizimlari texnologik qurilmalar uchun
tozalangan suv, in’eksiya uchun suv, o‘ta tozalangan bug‘ tayyorlash uchun qurilmalar,
sanitar tozalash va sterilizatsiya qurilmalari
yuqori texnologik ishlab chiqarishlar uchun zanglamaydigan po‘latdan tayyorlanganiz maxsus mebel.
Toza xonalarni asbob uskunalari va tizimlari:
Konditsionerlash va ventilyasiya
Issiqlik va sovuq ta’minoti
Elektr ta’minoti va avtomatika,
muxandislik tizimlari:
Suv ta’minoti va kanalizatsiya
Suv tayyorlash va tozalash
Gaz ta’minoti
Kuchsiz tok ta’minoti