Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Anıqlanǵan jer astı baylıqları (rezervleri) boyınsha , 200 den aslam mámleketler arasında Ózbekstan²²: altın 4-orında; uran 7-orında; mis 10-orında; tábiyiy gaz 14-orında.
Qazıp alıw boyınsha: kadmiy 3-orında; uran 6-orında; altın hám tábiyiy gaz 8-orında.
Islep shıǵarıw boyınsha:qarakól terisi 2-orında; paxta talası 4-orında; jipek shayı shiyki zatı 6-orında; gaz islep shıǵarıw 17-orında.
Eksport etiw boyınsha: paxta talası 3-orında; uran 3-orında turadı.
Ózbekstan úlken muǵdardaǵı gaz hám neft rezervlerine iye. Anıqlanǵan gaz rezervi 2 trillion kubometr, kómir rezervi 2 milliard tonnadan zıyat. Respublikamızda 160 tan zıyat neft` kánleri bar.
Tiykarǵı bes neft-gaz aymaǵın: Ústirt, Buxara-Xiywa, Qubla-Batıs Hisor, Surxandár`ya, Fergana aymaqların ajıratıp kórsetiw múmkin. Neft` resursları boyınsha ulıwma imkaniyat 4 milliard tonnadan zıyat, gaz kondensatı boyınsha 630 million tonna, tábiyiy gaz boyınsha sálkem 5 trillion kubometrdi quraydı.
Neft hám gaz resurslarınıń rezervleri qunı bir trillion AQSh dollarınan asıp ketedi. Nefttiń 90 procentnen kóbiregi eń arzan usılda – favvora formasında qazıp shıǵarılmaqta.
Milliy baylıq materiallıq kóriniske iye bolsada, ol materiallıq hám materiallıq emes tarawda xızmet etedi. Materiallıq tarawdaǵı baylıq kapital formasına iye hám ónimlerdi islep shıǵarıwǵa xızmet etedi. Bularǵa óndirislik imaratlar, qurılmalar, mashina hám mexanizmler, transport quralları, jollar, kanallar, suw saqlaǵıshları kiredi. Materiallıq emes tarawdaǵı baylıqqa sociallıq xızmet kórsetiw tarawındaǵı (bilimlendiriw, mádeniyat, kórkem óner, den sawlıqtı saqlaw, sport, turizm h.t.b.) imaratlar, qurılmalar, mashina-mexanizmler, transport quralları kiredi. Olar materiallıq emes kórinistegi túrli xızmetlerdi kórsetiwde isletiledi.


²² Ayupov O. Dunyo siyosat jamiyat. Qullanma-málumotnoma. Guliston, 2017, 4 -bet


Baylıqtıń arnawlı túri – bul intellektual baylıq esaplanıp, ol ilim, ádebiyat hám kórkem óner miynetlerinen, toplanǵan bilimlerden ibarat boladı. Milliy baylıq qanday dáwirde isletiliwine qarap 2 bólimge ajıratıladı: 1) áwladtan-áwladqa ótiwshi baylıq. Bul bir neshe áwladqa xızmet etiwshi tariyxıy imaratlar, qurılmalar, suw saqlaǵıshlar, jollar, kanallardı óz ishine aladı. Mısalı, Samarkandtaǵ ı arxitekturalıq esteliklerden tariyxıy estelik sıpatında derlik 20 áwlad paydalanıp kelmekte. Doslıq kanalınan uzaq jıllardan berli paydalanıp kelinbekte, ol jáne bir neshe áwladqa xızmet etedi; 2) bir áwladqa hám onıń túrli toparlarına xızmet etiwshi baylıq. Buǵan uzaq waqıt xızmet etiwshi buyımlar, kishi imaratlar, qurılmalar, úskeneler kiredi.
Milliy baylıq tákirar dóretiliw processinde kóbeyip baradı, bul mámlekettiń ekonomikalıq potencialınıń artqanlıǵın bildiredi.

Jámiyettiń ónim hám xızmetlerdi islep shıǵarıw qábileti onıń ekonomikalıq potencialı dep ataladı.

Bul potencial milliy baylıqtıń muǵdarı hám onıń sapası hámde quramına baylanıslı boladı. Baylıq qanshelli úlken bolsa hám onıń quramında óndiris faktorların qurawshı baylıq qanshelli kóp bolsa sonshelli ekonomikalıq potencial kúshli boladı. Biraq erisilgen hám keleshektegi potencialdı bir -birinen parqlanadı.