Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

(4 saat)

1. Ekonomikalıq teńsalmaqlıq, onı támiyinlew shárt-sharayatları hám

anıqlaw usılları


Ekonomika bir qálipte rawajlanıwı ushın onıń túrli tárepleri ortasında sáykesliktiń bolıwı talap etiledi hám bunı olar ortasındaǵı úzliksiz baylanıslardıń bar ekenligi kórsetedi.
Ekonomikalıq teńsalmaqlıq (economic eduilibrium) dep, ekonomikalıq processler, hádiyselerdiń eki yamasa bir neshe tárepiniń bir-birine teń bolǵan jaǵdayına aytıladı. Sonlıqtan da pútkil ekonomikanıń teńsalmaqlıǵı haqqında sóz etilgende eń dáslep jalpı talap hám jalpı usınıs ortasındaǵı teńlik itibarǵa alınadı.
Makroekonomikada ekonomikalıq teńsalmaqlıqtıń qáliplesiw processi hám onı támiyinlew bir qansha quramalı hám qarama-qarsılıqlı jaǵday esaplanadı. Sebebi ol óz ishine jeke hám ulıwmalıq xarakterdegi bir qatar teńsalmaqlıqlar s istemasın aladı. Jeke teńsalmaqlıq (private equilibrium ) – bul eki óz-ara baylanıslı bolǵan ekonomikalıq muǵdarlar yamasa ekonomika tárepleriniń muǵdarı boyınsha teń keliwi. Jeke teńsalmaqlıq óndiris hám tutınıw, xalıqtıń satıp alıw qábileti hám tovar usınısı máseleleri, byudjet dáramatları hám qárejetleri, xalıqta tovarlarǵa talap hám
usınıs ortasındaǵı teńsalmaqlıqlar kórinisinde júzege keledi.
Ulıwma teńsalmaqlıq (general equilibrium ) jámiyettiń barlıq mútájlikleri hám milliy óndiris kóleminiń óz-ara teń keliwin bildiredi. Ulıwma ekonomikalıq bazar sharayatında, dáslep, jalpı talap hám jalpı usınıstıń teń keliwinde kórinedi. Bul tek tutınıw ónimlerine emes, al óndiris ásbaplarına, jumıs kúshine hámde barlıq ekonomikalıq xızmettiń nátiyjelerine ulıwma talap hám usınıstıń sáykes keliwin ańlatadı.