|
Awıl xojalıq tarawındaǵı isbilermenlik xızmeti agrobiznes dep júrgiziledi. Agrobiznes túsinigine tikkeley awıl xojalıq tarawına kirmeytuǵın, biraq onıń menen baylanıslı bolǵan xızmet penen shuǵıllanıwshı biznes túrleri de kiredi. Bul awıl xojalıǵına texnikalıq ońlaw, xızmet kórsetiw, onıń ónimlerin qayta islew hám tutınıwshılarǵa jetkerip beriw menen baylanıslı bolǵan isbilermenlik xızmeti esaplanadı. Qısqasha etip aytqanda, agrobiznes agrosanaat integraciyasınıń nátiyjesinde júzege kelgen agrosanaat kompleksiniń barlıq buwınların óz ishine qamtıp aladı. Agrobiznes xızmetiniń maqseti tutınıw bazarın jeterli muǵdarda sapalı awıl xojalıq ónimleri, sanaattı bolsa shiyki zat penen úzliksiz támiyinlew arqalı payda kóriwden ibarat.
Agrobiznestiń tiykarǵı forması hám birinshi buwını fermer hám diyxan xojalıqları esaplanadı. Sebebi, olar tikkeley awıl xojalıq ónimlerin islep shıǵaradı.
Ózbekstan Respublikasınıń 2004-jılı 26-avgustta jańa redakciyada qabıl etilgen “Fermer xojalıǵı haqqında”ǵı nızamınıń 3 -bántine muwapıq fermer xojalıǵı ijaraǵa berilgen jer uchastkalarınan paydalanǵan halda awıl xojalıǵında tovar islep shıǵarıw menen shuǵıllanıwshı, ǵárezsiz xojalıq júrgiziwshi subekt esaplanadı .
Agrobiznes túrlerinen jáne biri agrofirmalar esaplanadı.
Agrofirma málim túrdegi awıl xojalıq ónimlerin jetistiriw hám onı aqırǵı ónim dárejesine shekem qayta islewdi birgelikte alıp barıwshı kárxana.
Agrofirmalar hám awıl xojalıǵı, hám sanaatqa tán resurslardı isletip, tutınıwǵa tayar bolǵan ónim jaratadı. Usı túrdegi kárxanalar túrli menshikke tiykarlanıwı, sonıń ishinde shańaraqlıq xojalıq tiykarında da shólkemlestirilip, kishi zavodlar menen birigiwi múmkin. Agrosanoat birlespeleri hám kombinatları agrobiznestiń jańa túrleri esaplanadı.
Agrosanaat birlespeleri bir túrdegi ónim islep shıǵarıwshı hám oǵan baylanıslı óndirislik xızmet penen shuǵıllanıwshı bir neshe xojalıq hámde kárxanalardıń birlespesi. Mısalı, baǵshılıq hám júzimgershilik penen shuǵıllanıwshı xojalıqlar ónimdi qayta islewshi tsex hám zavodlar, jetker ip beriwshi sawda kárxanaları bir texnologiyalıq processke birigip agrosanaat birlespelerin payda etedi. Birlespe qatnasıwshıları óndirislik, xojalıq hám finanslıq ǵárezsizliklerin saqlap qalıwı menen birge, olardıń ulıwmalıq múlki de qáliplesip baradı.
Agrosanaat kombinatları awıl xojalıq ónimlerin jetistiriw, qayta islew hám tutınıwshılarǵa jetkerip beriwge shekem barlıq texnologiyalıq processke xızmet etiwshi xojalıq hám kárxanalardıń málim bir aymaǵında birlesiwi esaplanadı. Agrobiznestiń túrine kewilli hám úles (pay) qosıw tiykarında shólkemlesken túrli birlespe hám awqamlardı da kirgiziw múmkin. Awıl xojalıǵındaǵı mámleketlik kárxanalar, jámáát xojalıqları hám shirketleri, túrli menshik formasında shólkemlestirilgen qospa kárxanalar da agrobiznestiń t úrleri sıpatında xızmet kórsetedi.
Ózbekstanda awıl xojalıǵında ámelge asırılıp atırǵan ekonomikalıq reformalardıń baslı baǵdarları
Respublikamızdıń awıl xojalıǵında basqıshpa-basqısh ámelge asırılıp atırǵan ekonomikalıq reformalardıń barısın analizlew tiykarında olardıń tómendegi tiykarǵı baǵdarların ajıratıp kórsetiw múmkin:
menshik qatnasıqları hám strukturalıq reformalar;
jerden paydalanıw baǵdarındaǵı reformalar;
suw hám suwdan paydalanıw qatnasıqlarındaǵı reformalar;
finans-kredit, salıq hám qamsızlandırıw tarawındaǵı reformalar;
baha sistemasındaǵı reformalar.
Agrar tarawda ámelge asırılıp atırǵan menshik qatnasıqları hám strukturalıq reformalarda birinshi gezekte múlkti mámleket iyeliginen shıǵarıw hám menshiklestiriw, túrli menshik formalarına, eń dáslep jeke menshikke tiykarlanǵan xojalıq júrgiziw formaların engiziwge ayrıqsha itibar qaratıldı. Ekonomikalıq reformalardıń dáslepki basqıshlarınan-aq zıyan kórip islep atırǵan shirket xojalıqların basqıshpa-basqısh toqtatıp, fermer xojalıqlarına aylandırıw baǵdarında iri strukturalıq reformalar ámelge asırıldı. Bul reformalardıń nátiyjesinde mámleketimiz ekonomikasınıń barlıq tarawları sıyaqlı agrar sektorda da Prezidentimiz tárepinen keń kólemli, hár tárepleme puxta oylanǵan reformalardıń ámelge asırılıwı nátiyjesinde tarawda turaqlı ósiw pátleri támiyinlenbekte.
Sońǵı jıllarda awıl xojalıq ónimlerin jetistiriw kóleminiń ósiwi ortasha 6 -7 procentti qurap atırǵanlıǵı, respublika xalqınıń sanınıń turaqlı artıp barıwına qaramay, xalıqtıń jan basına islep shıǵarılıp atırǵan azıq-awqat tovarları kóleminiń
bir neshe ese kóbeygenligi tarawda reformalar strategiyasınıń qanshelli dárejede tuwrı tańlanǵanlıǵınan derek beredi.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2012 -jıl 22-oktyabrdegi “Ózbekstanda fermer xojalıǵın shólkemlestiriwdi jáne de jetilistiriw hám onı rawajlandırıw is - ilajları tuwrısında” ǵı PF-4478 sanlı Pármanınıń qabıl etiliwi kóp tarmaqlı fermer xojalıqların rawajlandırıw, olardı hár tárepleme qollap-quwatlaw ushın huqıqıy tiykar jaratıp berdi.
“Kóp tarmaqlı fermer xojalıǵı” – fermer xojalıǵı shólkemlestiriliwinde jer uchastkaların uzaq múddetli ijaraǵa alıw shártnamasında belgilengen tiykarǵı tarawdan basqa tarawlarda islep shıǵarıwdı payda etip ónim islep shıǵarıwdı jolǵa qoyǵan fermer xojalıqları esaplanadı.
Kóp tarmaqlı fermer xojalıǵı ayırmashılıǵı - kóp tarmaqlı islep shıǵarıwdı shólkemlestiriwdiń tiykarǵı shártlerinen biri bul - hár qanday fermer xojalıǵı óz dáramatın asırıw maqsetinde óz qálewine kóre qosımsha tarmaqlardı payda etken halda kóp tarmaqlı fermer xojalıǵına aylanıw múmkinshiligine iye bolıwı esaplanadı. Bunda fermerdiń iskerligi erkin hám fermer xojalıǵınıń jeke mápine boysınıwı lazım. Kóp tarmaqlı fermer xojalıqlarınıń rawajlanıwı aldı menen fermerlerge uzaq múddetli ijara tiykarında ajıratıp berilgen awıl xojalıǵı jer maydanları, suw hám miynet resursları, neft` ónimleri, mineral tóginler, texnika quralları, bina hám imaratlardan paydalanıwda ekonomikalıq nátiyjeligin arttırıw arqalı fermer
xojalıqlarınıń alatuǵın paydası mugdarın bir neshe márte asıwın támiyinleydi.
Sonday-aq kóp tarmaqlı fermer xojalıqlarınıń nátiyjeli iskerligi tek ǵana awıl xojalıǵı tarawınıń rawajlanıwına óz úlesin qosıp qoymastan sonıń menen birge ekonomikamızdıń rawajlanıwına, sol aymaqlardaǵı kóplep social máselelerdi sheshiwge xızmet qıladı.
Prezidentimizdiń 2015-jıl 29-dekabrdegi “2016-2020-jıllar dáwirinde awıl xojalıǵın qayta shólkemlestiriw hám rawajlandırıw ilajları haqqında”ǵı qararı bul baǵdardaǵı jumıslardı jedellestiriwde áhmiyetli baǵdarlam a boladı. Sebebi usı hújjette topıraq ónimdarlıǵı salıstırmalı tómen, suw támiynatı awır, tómen rentabelli egis maydanların qısqartıw arqalı olardıń ornına miywe -ovosh, kartoshka, may alınatuǵın hám basqa azıqlıq eginlerdi jaylastırıw menen baylanıslı kópl egen wazıypalar belgilep berildi. Sonday-aq, onda 2020-jılǵa shekemgi múddette paxta jetistiriletuǵın maydanlar 170,5 mıń gektar, ǵálle maydanları bolsa 50 mıń gektar, jámi 220,5 mıń gektar suwǵarılatuǵın jerler qısqartılıp, olardıń ornına ovosh hám kartoshka, usılar qatarında azıqlıq eginler, may alınatuǵın hám basqa da ósimlikler egiledi, baǵ hám júzimzarlar jaratıladı.
Egislik maydanlardıń optimallastırılıwı hám zamanagóy agrotexnologiyalardıń engiziliwi nátiyjesinde 2020 -jılı masaqlı dán jetistiriwdi 16 ,4 procentke arttırıp, onıń kólemin 8 million 500 mıń tonnaǵa jetkeriw, kartoshka jetistiriwdi 35 procentke, ovoshtı 30 procentke, miywe hám júzimdi 21,5 procentke, gósh jetistiriwdi 26,2 procentke, sútti 47,3 procentke kóbeytiw, balıq jetistiriwdi 2,5 esege arttırıw názerde tutılmaqta.
Ulıwma alǵanda, agrar tarawda alıp barılıp atırǵan reformalar xalqımızdıń abadan turmıs keshiriwi, elimiz rawajlanıwın támiyinlewdiń kepili bolıp xızmet etpekte.
Do'stlaringiz bilan baham: |
