Davlatchiligining yuksalishi. Amir temur va temuriylar davlatining ichki hayoti

Tasviriy san’at. 
Temur va temuriylar davrida ulkan muvaffaqiyatlaridan yana biri bu 
tasviriy san’atning gurkirab taraqqiy etganligidir. Bu davr tasviriy san’ati- portretlar, hayotiy 
lavhalar, tabiat manzaralari, bino va badiiy asarlarga ishlangan tasvirlardan iborat bo’ldi. XIV 
asrning 2-yarmida Samarqand miniatyura maktabi tashkil topgan.
Temuriylar davrida yetishib chiqqan va tasviriy san’at dong’ini olamga taratganlar 
jumlasiga ustoz Shamsiddin Abdulhay, Muhammad Nur, Shayx Turoniy, Abdulla Hiraviy, Ustoz 

---

18 
Gung, Ustoz Jahongir, Pir Sayid Ahmad Bog’ishamoliy va boshqa musavvir va naqqoshlarni 
kiritish mumkin. Ular chizgan yorqin tasvirlar, portretlar, tabiat manzaralari yoxud jang 
tafsilotlari o’zining tabiiyligi, tiniqligi va originalligi bilan kishini hayratga soladi. Masalan, 
Muhammad Siyohqalam, Hoja Muhammad va ustoz Abdulhay mo’yqalami bilan sayqal topgan 
96 ta muroqqa (albom) Shunday tasvirlar sirasiga XV asrning 20-30-yillarda Shohrux saroyida 
qo’lyozma kitoblar tayyorlanadigan ustaxonasi bo’lgan kitobxona yuzaga kelgan. Kutubxonada 
40 dan ortiq san’atkorlar, jumladan adabiy va tarixiy mazmundagi qo’lyozmalarni bezovchi 
musavvirlar, xattotlar, naqqosh, muzahhib va boshqalar to’plandi. Kutubxonaning faoliyatiga 
shahzoda Boysung’ur Mirzo homiylik qilgan. Uning sa’y-harakati asosida jahon san’ati tarixida 
muhim o’rin tutgan Hirot miniatyura maktabiga asos solgan (keyinchalik mutaxassislar 
tomonidan «Nigorxonai Behzod» yoki «Behzod akademiyasi» deb atalgan). Hirot miniatyura 
maktabi-XV asrda Hirotda shakllangan tasviriy san’at (miniatyura)dagi uslubdir.
XV asr 2-yarmida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiy homiyligi tufayli Hirot miniatyura 
maktabi o’z taraqqiyotining yuqori cho’qqisiga ko’tarildi. Bu davrda rasm va ranglar uyg’unligi 
tuzilishining mohir ustalari bo’lgan Mirak Naqqosh, Xo’ja Muhammad naqqosh, Xo’ja Ali al-
musavvir, SHoh Muzaffar kabilar ijod qildi. 1455-1536 yillari Hirotda buyuk miniatyurachi 
musavvir, Sharq uyg’onish davrining yetuk san’atkori, Hirot miniatyura maktabining asoschisi-
Kamoliddin Behzod faoliyat ko’rsatdi. U «Ikkinchi Moniy» degan faxriy unvonga sazovor 
bo’lgan. Tarixchilardan Mirzo Muhammad Haydar, Do’st Muhammad va Qozi Ahmadning 
ma’lumotlariga ko’ra, Behzodni Sulton Husaynning kitobdori Mirak Naqqosh o’z tarbiyasiga 
olgan. Behzod musavvirlikni Pir Sayd Axmad Tabriziydan o’rgangan, o’z ijodida musavvir Xalil 
Mirzo Shohruxiy badiiy uslubini davom ettirib, uni rivojlantirgan va kamolga yetkazgan, yosh 
musavvir iste’dodi juda tez shakllangan. Bunda Alisher Navoiyning murabbiylik faoliyati ham 
hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’lgan. Navoiyning shaxsiy kutubxonasida o’sha davrning yetuk 
san’atkorlari Mirak Naqqosh, Hoji Muhammad kabi musavvirlar, Hofiz Muhammad, Zayniddin 
Mahmud, Sulton Muhammad Hyp kabi xattotlar ijod bilan band bo’lganlar. Behzod shu 
kutubxonada, ayniqsa, xattot Sultonali Mashhadiy va Yoriy Muzahhib bilan yaqin ijodiy 
hamkorlikda bo’lgan. Behzod ijodining mavzu doirasi, qahramonlari shu yerda-Navoiy va 
boshqa san’atkorlar ijodi ta’sirida kamol topgan. Kamoliddin Behzodning ijodida Hirot 
miniatyura maktabining jo’shqin, harakat va detallarga boy kompozitsiyalardan his-tuyg’ularni 
ifodalash usuliga, shuningdek, portret janriga o’tishdek taraqqiyot yo’li o’z ifodasini topdi. 
Uning har bir yaratgan asari, shoh asar edi. Zamondoshlari uning asarlarini badiiy 
mukammalligi, o’ta hayotiyligi va haqqoniyligi uchun qadrladi.