Дастурлаш асослари

2. Низо жараѐни динамикаси, низони ҳал этиш стратегияси.
3. Низо тасаввурлари 
4.Низоларни олдини олиш чоралари-педагогик ва маъмурий
чоралар.“Сен-Мен” маълумотномаси.
1. Низо табиати, низо турлари 
Низо табиати. Одатда, низо деб, қарама-қарши йѝналган қарашларга, нохуш 
ҳиссий кечинмалар билан боғлиқ гуруҳлараро ѐки шахслараро муносабатлар 
оркали ифодаланувчи тѝқнашувларга айтилади. 
Низо натижасидаги салбий холатлар шахснинг ҳиссиѐти, ҳатти-ҳаракатлари, 
тафаккур ва ҳатто характерида маълум ѝзгаришлар содир этади. Бу ѝзгаришлар 
шахснинг хулқ-атворида намоѐн бѝлиб, мазкур субъект қатнашаѐтган бошқа 
вазиятларга ҳам тарқалади ва ѝзаро муносабатларнинг кенг соҳаларини эгаллай 
бошлайди. Масалан, қѝрқув ва хавф муҳитида тарбияланган одам кейинчалик 
худди шундай муҳитнинг манбаига айланиши эҳтимолдан ҳоли эмас
8
Низо натижасидаги салбий холатлар шахснинг ҳиссиѐти, ҳатти-ҳаракатлари, 
тафаккур ва ҳатто характерида маълум ѝзгаришлар содир этади. Бу ѝзгаришлар 
шахснинг хулқ-атворида намоѐн бѝлиб, мазкур субъект қатнашаѐтган бошқа 
вазиятларга ҳам тарқалади ва ѝзаро муносабатларнинг кенг соҳаларини эгаллай 
бошлайди. Масалан, қѝрқув ва хавф муҳитида тарбияланган одам кейинчалик 
худди шундай муҳитнинг манбаига айланиши эҳтимолдан ҳоли эмас. У ҳатто ѝз 
болаларини ҳам шундай муҳитда тарбиялайди ѐки қѝл остидаги ходимларни шу 
услубда бошқаради. 
Конструктив низолар, даставвал, меҳнат фаолиятидан келиб чиқувчи 
принсипиал муаммолар юзасидан пайдо бѝлади. Конструктив низо доимо зиддият 
манбаини аниқлаш ва уни иложи борича томонлар манфаати йѝлида 
ѝзгартиришга қаратилган. 
Деструктив низо салбий кучга эга ва гуруҳ ишининг самарадорлигини 
сусайтиради. Деструктив низода эса томонлар иккинчи даражали масалаларни, 
масалан шахсий ғурурларини диққат марказига қѝядилар ва низонинг асл сабаби 
четда қолиб кетади. Шу боис, конструктив низолар функсионал моҳиятга эга ва 
улар ташкилотнинг олға силжишига мадад беради.
Шахсий низолар. Низониниг бу тури айрим пайтда ички низо деб ҳам 
номланади. Низонинг бу кѝринишига шахснинг ички зиддиятлари сабаб бѝлади. 
Шахслараро низо. Шахслараро зиддиятлар асосида, кѝп ҳолларда, 
объектив сабаблар ѐтар экан. Булардан бири - ташкилотдаги ресурсларнинг 
чекланганлигидир. Масалан, ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш, уларга 
эгалик килиш, иш вақтига ва интизомга риоя этиш, ишчи кучига бѝлган талабдан 
келиб чиқувчи муаммолар шулар жумласидан. 
Шахс билан гуруҳ ѝртасидаги низо. Қабул қилинган нормадан четланиш 
салбий ҳодиса деб баҳоланади ва шахс билан гуруҳ ѝртасидаги низони келтириб 
чиқаради. Низонинг бу тури ҳатто раҳбар ва унга итоат этувчи ходимлар 
ѝртасида ҳам содир бѝлади. 
8
Richard Smith and David Lunch. (2012).«Case Studies in Education: Leadership and Innovation». Australia 
Catolguing..Contact : www.primrosehall.com. 

---

162 
Гуруҳлараро низо. Мазкур низо манбаларидан бири - жамоадаги расмий 
ва норасмий гуруҳлар ѝртасидаги мавжуд муамолардан келиб чиқади. Масалан, 
ташкилот раҳбарияти билан ходимлар ѝртасида, бѝлим ичидаги норасмий 
гуруҳлар орасида, маъмурият билан касаба уюшмаси ѝртасида юзага келадиган 
низолар бунга мисолдир. 
Ижтимоий низо. Синфлар, миллатлар, давлатлар, ижтимоий институт ва 
жамоаларнинг тѝқнаш келишида ѝз ифодасини топади. Ижтимоий низо –ѝзида 
бир қанча жабҳаларни мужассам этган мураккаб ҳодисадир. 
2.