Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ҚОН ВА БИРИКТИРУВЧИ ТЎҚИМА ҲУЖАЙРАЛАРИНИНГ 
ЎЗАРО МУНОСАБАТИ 
Ички муҳит тузилмалари бўлган қон ва бириктирувчи тўқима 
ҳужайралари келиб чиқиши, тузилиши ва фаолияти бўйича бир-бири билан 
узвий боғлиқдир. Соғлом организмда улар орасидаги муносабат яққол кўзга 
ташланмайди. Баъзи касалликларда (масалан, яллиғланиш жараѐнида), бу 
ҳужайраларнинг биргаликда фаолият қилишини аниқ кўриш мумкин. 
Яллиғланиш - бу тўқималарда турли шикастловчи таъсирларга жавобан 
вужудга келадиган ҳимоя жараѐнидир. Бу жараѐн бир-биридан кескин 
чегараланмаган бнр неча босқичлардан иборат бўлиб, унинг ҳар бир 
босқичида қон ва бириктирувчи тўқиманинг маълум бир ҳужайралари асосий 
ўрин тутади. Тўқима жароҳатланганда ѐки унга ѐт заррачалар (масалан, 

---

216 
микроблар) тушганда даставвал шу жойдаги қон капиллярларининг 
кенгайиши ва деворининг ўтказувчанлиги ошиши кузатилади. Натижада, 
яллиғланиш майдонида тўқима суюқлигининг миқдори кескин ошади ва 
шиш ҳосил бўлади. Яллиғланиш майдонидаги парчаланиш маҳсулотлари бу 
ерга нейтрофил лейкоцитларни жалб қилади (хемотаксис). Қон капиллярлари 
девори орқали чиққан нейтрофил лейкоцитлар яллиғланиш майдони 
атрофида тўпланади ва лейкоцитар вални ҳосил қилади. Нейтрофил 
лейкоцитлар ѐт заррачаларни фагоцитоз қилади ва шу билан бирга ўзлари 
ҳам кўп миқдорда емирилади. Кейинги босқичда яллиғланиш майдони 
атрофига кўп миқдорда моноцитлар ва лимфоцитлар тўпланади. Моноцитлар 
макрофагларга айланиб, ѐт заррачаларни фагоцитоз қилади. Яллиғланиш 
майдони ѐт заррачалардан ва емирилган ҳужайра қолдиқларидан 
тозалангандан сўнг бу ерда қайта тикланиш (регенерация) босқичи амалга 
ошади. 
Бу 
босқичда 
яллиғланиш 
майдонида 
кўп 
миқдорда 
фибробластларнинг ҳосил бўлиши кузатилади. Улар коллаген толаларини 
ишлаб чиқариб, жароҳатланган жойнинг қайта тикланишини таъминлайди. 
Шундай қилиб, яллиғланиш жараѐнида шартли равишда кетма-кет келадиган 
уч босқични қайд қилиш мумкин: а) лейкоцитлар; б) макрофаглар; в) 
фибробластлар босқичлари. Бу жараѐнда айтиб ўтилган ҳужайралардан 
ташқари тўқима базофиллари, эозинофил ва базофил лейкоцитлар ҳам 
иштирок этади. 
Шундай қилиб, организмда кечадиган яллиғланиш ва барча турли хил 
ҳимоя реаксияларида қон ва бириктирувчи тўқима ҳужайралари бир-бири 
билан узвий боғлиқ ҳолда иштирок этади.