Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

перихондр
(юнон. peri -олди, chondros -тоғай) 
деб номланади. Тоғай тўқимасининг озиқланиши, регенерацияси ва баъзи 
бир гистохимик хусусиятлари тоғай усти пардасига боғлиқ. Тоғай усти 
пардасида қон томирлари жойлашган сийрак толали бириктирувчи 
тўқимадан иборат ташқи қават, ўзида хондробластлар ва уларнинг 
бошланғич ҳужайралари бўлган прехондробластлар тутувчи ички қават 
ажратилади. Тоғай усти пардасининг бевосита остида дуксимон шаклга эга 
ѐш хондроцитлар жойлашади. Перихондр тоғай тўқимасининг ўсишида ва 
регенерациясида муҳим ўрин тутади. Бундан ташқари, тоғайнинг 
ҳужайралараро моддасида қон томирлар йўқлиги учун моддалар диффузия 
йўли билан тоғай усти пардаларидаги қон томирлардан боради. Тоғай усти 
пардаси йўқ жойда (бўғим тоғайларида) озиқ моддалар синовиал суюқликдан 
диффузия йўли билан киради. Тоғай ҳужайралараро моддаси коллоид 
бўлгани учун сув ва туз ўтиши осондир. Тоғай озиқланишининг ѐмонлашуви 

---

219 
тоғай ҳужайралараро моддасида, айниқса, гиалин тоғайида Са
+
тузларининг 
ўтиришига олиб келади. 
Ҳужайралараро модда.
Ҳужайралараро модда - толалар ва асосий 
моддадан ташкил топган. Гиалин тоғайдаII тип коллаген (хондрин) толалар 
бўлса, эластик тоғайда коллаген толалар билан бир қаторда эластик толалар 
ҳам жуда кўп. Хондрин толаларнинг тузилиши асл бириктирувчи тўқиманичг 
коллаген толаларини эслатади. Коллаген толаларнинг нур синдириш 
қобилияти асосий модданикига тахминан тенг бўлгани учун улар оддий 
ѐруғлик микроскопи остида кўринмайди. Ҳужайралараро модданинг бўшлиқ 
деворларига яқин қисмлари атрофидаги ҳужайралараро моддадан нурни 
кучли синдириш қобилияти билан фарқ қилади. Бу қават тоғай 
ҳужайраларига капсула бўлиб хизмат қилади. Ҳужайралараро модда 
оқсилларга, липидларга, гликозаминогликан ва протеогликанларга бойдир. 
Гликозаминогликанлар 
асосан 
сулфатланган 
бўлиб, 
ўз 
ичига 
хондроитинсулфатларни, кератин сулфатни ва гиалурон кислотасини олади. 
Сулфатланган гликозаминогликанлар нофибрилляр оқсиллар билан бирикиб 
протеогликанларни ҳосил қилади. Асосан ҳужайралараро моддасининг 
тузилишига қараб, тоғайнинг уч тури: 1) гиалин (шишасимон); 2) эластик 
(тўрсимон); 3) толали (коллаген толали) турлари фарқланади.