Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Суяк тўқимасининг ҳужайралараро моддаси
. У оҳаклашган бўлиб, 
икки қисмдан: толалардан ва асосий моддалардан иборат. Толалар эса 
органик моддалардан ташкил топган бўлиб, улар 
оссеин
ѐки
остеоколлаген 
толалар 
деб аталади. Бу толалар ўз хоссаларига кўра Iтип коллаген толалар 
бўлиб, электрон микроскопда кўндаланг-тарғил тузилишга эга. Оссеин 
толалари тартибсиз ѐки маълум тартибли йўналишда жойлашади. 
Асосий модда суяк тўқимасида асосан минерал тузлардан ташкил 
топган бўлиб, қисман хондроитинсулфат кислотаси ҳам учрайди. Суяк 
тўқимасининг асосий моддаси апатитгидрооксид кристаллари сифатида 
намоѐн бўлиб, суякнинг асоси бўлган оссеин толаларига нисбатан тартибли 
жойлашган. Минерал тузлар игнасимон заррачалар бўлиб, қалинлиги 1,5-7,5 
нм гача, узунлиги 150 нм гача келадиган тўғри чизиқли шаклга эга. 
Ёшўзгариши билан уларнинг катталиги ҳам ўзгариб боради. Ёш 

---

233 
суяктўқимасида гидрооксид кристаллари ҳосил бўлади, улар оссеин 
фибрилла толалари ичида ва уларнинг атрофида жойлашади. Тузилиши 
бўйича икки хил суяк тўқимаси тафовут этилади: ретикулофиброз (дағал 
толали) суяк тўқимаси ва ингичка толали ѐки пластинкасимон суяк тўқимаси. 
Ретикулофиброз (дағал толали) суяк тўқимаси
. Бундай суяк 
тўқимаси асосан ҳомилада, янги туғилган чақалоқларда учрайди. Катталарда 
эса фақат тоғайларнинг суякка бириккан жойида, калла суякларининг 
чокларида учрайди. Бу суякни дағал толали дейилишига сабаб шуки, суяк 
тўқимасининг оссеин толалари жуда дағал ва турли йўналишда бетартиб 
жойлашган бўлади. Толалар бир-бири билан кесишиб ѐки бурчак ҳосил 
қилиб ѐки мураккаб тўр ҳосил қилиб жойлашади (расм 6.8). Бу толалар ораси 
асосий модда билан тўйинган бўлади. Суяк тўқимасининг асосий моддасида 
узунчоқ-овалсимон шаклдаги суяк бўшлиқлари ѐки лакуналар жойлашиб, 
булар узун, бир-бири билан анастомозлар ҳосил қилувчи каналчаларга давом 
этади. Ана шу бўшлиқларда шакли шу бўшликнинг шаклига мос келадиган 
остеоцит ҳужайралар жойлашади. Шуни қайд этиб ўтиш керакки, ҳомилада 
ҳосил бўлган дағал толали суяк ўсиши ва кейинги тараққиѐти натижасида 
секин-аста пластинкасимон суякка айланади. 
Расм 6.8. Ретикулофиброз суяк 
тўқимасининг тузилиши. 
1.Тартибсиз, 
бир-бирига 
чирмашиб 
кетган 
коллаген 
толалар 
2.Остеоцитлар 
(лакуналарда 
жойлашган) 

---

234