Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
Суяк 
тўқимасининг 
регенерацияси.
Суяк 
тўқимасининг 
регенерацияси суяк усти пардаси ҳисобига бўлади. Агар суяк бутунлиги 
бузилса, суяк синган ерга қўшни қисмларнинг суяк усти пардаси 
ҳужайралари интилади. Натижада, икки томоннинг суяк усти пардаси 
бирлашади. Суяк усти пардасида жуда кўп қон томирлар ва остеобластлар 

---

245 
пайдо бўлади. Шу ерда нозик суяк пластинкалари ҳосил бўла бошлайди. 10-
12 кундан сўнг суяк пластинкаси суякнинг синган қисмини муфта шаклида 
ўраб олади ва буни 
суяк қадоғи
дейилади. Дастлаб суяк қадоғи остеон 
тузилишга эга бўлмайди, лекин кейинчалик унинг ўрта қисми шундай 
тузилишга эга бўлиши мумкин. Суяк тўқимасининг регенерацияси 
организмда етарли миқдорда калций, фосфор тузлари ва турли 
микроэлементлар бўлишини талаб қилади. Ўзида турли хил микроэлементлар 
комплексини сақловчи биологик актив бирикмалар (масалан, мумиѐ) суяк 
жароҳати битишини тезлаштиради. 
Баъзи патологик ҳолатларда суяк тўқимаси соғ организмларда 
учрамайдиган ерларда ҳам (буйрак, ўпка, қалқонсимон без, кўз пардалари, 
қон томир деворларида) ҳосил бўлиши мумкин. Бундай суякланиш ҳолати 
эктопик ѐки скелетдан ташқарида суякланиш дейилади. 
СУЯК ЎСИШИГА ТАЪСИР КЎРСАТУВЧИ ОМИЛЛАР 
Суякнинг нормал ўсиши ва ривожланиши ташқива ички омилларга 
боғлиқ. Шундай омиллардан бири овқат режимидир. Калций ва фосфорнннг 
қонда етишмаслиги суяк тўқимасининг қаттиқлиги ва пластиклигининг 
ўзгаришларига олиб келади. Суяк тўқимасининг ва суякларнинг тузилиши ва 
ўсишига витаминлар (С, Д, А), эндокрин безлар ишлаб чиқарган гормонлар 
катта таъсир кўрсатадп. Витамин Д етишмаслиги (рахит касаллиги) суякда 
калций тузлари камайишига ва суяк тўқимасининг юмшоқланишига олиб 
келади. Витамин Сетишмаса суякларнинг ўсиши сустлашади ва тўхтайди. 
Эндокрин безлардан қалқонсимон олд бези гормони (паратирин) суякларнинг 
ўсиши ва тузилишига кучли таъсир кўрсатади. Бу гормон кўпайганда 
суяклардан калций ювилиб кетиб, уларнинг пластиклиги бузилади (фиброз 
остит касаллиги). Қалқонсимон без гормони тиреокалцитонин эса 
паратиринга қарама-қарши таъсир кўрсатади. Шунингдек, суяк тўқимасининг 

---

246 
тузилиши, ўсиши гипофиз, эпифиз ва жинсий безлар гармонларининг 
таъсирига ҳам боғлиқ. 
Суяк тўқимасида бутун умр давомида емирилиш ва қайта ҳосил бўлиш 
жараѐнлари содир бўлиб туради. Эскирган остеонлар остеокластлар 
томонидан емирилади ва сўрилади (resorptia- сўрилиш). Улар ўрнига 
остеобласт ҳужайралари ѐрдамида янги остеонлар ҳосил бўлади. Суяк 
тўқимасининг қайта қурилиб туришига кўп омиллар, жумладан, тўқимага 
кўрсатиладиган жисмоний босимнинг ўзгариши, тўқиманинг маълум бир 
қисмларида манфий ва мусбат зарядланган зоналарнинг бўлиши 
(пьезоэлектрик эффект) ва бошқалар таъсир кўрсатади.