Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
СУЯК ТЎҚИМАСИНИНГ ТУЗИЛИШИ 
 
Суяк тўқимаси(textus ossei) ҳам ҳужайралардан ва ҳужайралараро 
моддадан ташкил топган. Шуни қайд қилиб ўтиш керакки, ҳужайралараро 
модда суяк тўқимасида минераллашган ѐки минерал тузлар билан тўйинган 
бўлиб, толалардан ва қаттиқ асосий ѐки аморф моддадан ташкил топган. Уч 
хил суяк ҳужайралари фарқ қилинади: остеоцитлар, остеобластлар ва 
остеокластлар. 
Остеоцитлар
(osteon- суяк, cytos- ҳужайра) ўсимтали ҳужайралар 
бўлиб, ўсимталари майда ўсимталарга тармоқланган бўлади. Бу ҳужайралар 
ўз шаклига мос келадиган бўшлиқларда жойлашиб, ўсимталари билан ўзаро 
боғланган (расм 6.5). Бу ҳужайра марказида тўқ бўялган ядро жойлашиб, 
цитоплазма оч базофил рангга эга. Остеоцитлар суяк тўқимасининг асосий 
ҳужайраларидан ҳисобланиб, цитоплазмасида оз миқдорда митохондриялар, 
кучсиз ривожланган Голжи комплекси бўлади. Ҳужайра маркази 
остеоцитларда топилмаган, шу туфайли бу ҳужайралар бўлиниш қобилиятига 
эга эмас деб ҳисобланади. Ҳужайранинг майда ўсимталари кейинчалик 
қисқариши ѐки йўқ бўлиб кетиши мумкин, лекин улар жойлашган каналчалар 
системаси сақланиб, улар орқали суяк тўқимасида модда алмашинув жараѐни 
юз беради. Шундай қилиб, остеоцитлар етук суякнинг асосий ҳужайраларнни 
ташкил қилади. 

---

229 
Расм 6.5. Остеоцитни 
тузилиши.
В- схема, Г-
растрловчи электрон 
микроскопда 
кўриниши. 
1.Ҳужайра қобиғи. 
2-3.Ўсимталари. 
4.Ядро 
5.Эндоплазматик тўр 
6.Митохондрия 
7.Голжикомплекси 
Остеобластлар ѐки остеобластоцитлар
(osteon- суяк, blastos- 
куртак)суяк усти пардасида, суякнинг янгидан ҳосил бўлаѐтган қисмларида 
учраб, кубсимон, пирамидасимон ѐки кўп қиррали шаклда бўлиб, юмалоқ ѐки 
овалсимон ядрога эга. Ядрода бир ѐки бир неча ядроча бўлади. Ҳужайра 
цитоплазмасида анча яхши тараққий этган эндоплазматик тўр, 
митохондриялар, Голжи комплекси ва кўп миқдорда РНК ни кўриш мумкин 
(расм 6.6). Бундан ташқари, цитоплазмада ҳужайралараро модданинг ҳосил 
бўлиши учун ниҳоятда керак бўлган ишқорий фосфатаза ферменти мавжуд. 
Остеобластлар суяк ҳосил қилувчи ѐш ҳужайралардир. Бу ҳужайралар доимо 
оқсил синтез қилиб ҳужайралараро моддага ажратиб туради, ҳужайралараро 
модда ҳосил бўлиши тугагандан сўнг улар актив бўлмаган суяк 
ҳужайраларига - остеоцитларга айланади. 

---

230 
Расм 6.6. Остеобласт 
ультраструктураси 
(схема) 
4-ядро 
5-донадорЭПТ 
6-митохондриялар 
7-Голжи 
комплекси,
8-остеоид 
9–суяк матрикси