Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Суяк усти пардаси (периост) ва эндост.
Суяк ташқи томондан суяк 
усти пардаси билан ўралган. Унда икки қават: ички ҳужайрали ва ташқи 
толали қаватлар фарқланади. Ички қисми нозик толали бириктирувчи 
тўқимадан ташкил топган бўлиб, унда майда қон томирлар, остеобласт ва 
остеокласт ҳужайралари жойлашади. Ташқи қават асосан толали 
бириктирувчи тўқимадан иборат. Эндост - жуда нозик парда бўлиб, суякни 
ички томондан қоплайди. У остеобласт ва остеокласт ҳужайраларини 
ушловчи бириктирувчи тўқимадан тузилган бўлиб, унинг коллаген толалари 
суяк кўмигининг строма тузилмаларига ўтиб кетади. 
СУЯК ТЎҚИМАСИНИНГ ТАРАҚҚИЁТИ, ЎСИШИ ВА 
РЕГЕНЕРАЦИЯСИ 
Суяк тўқимасининг тараққиѐти 
остеогистогенез
деб аталиб, у 
эмбрионал ва постембрионал остеогистогенезларга бўлинади. Эмбрионал 
(ҳомила давридаги) остеогистогенез икки усулда амалга ошади: 
1) Тўғридан-тўғри мезенхимадан суяк ҳосил бўлиши (тўғри ѐки 
бевосита остеогистогенез). 

---

238 
2) Мезенхимадан ҳосил бўлган тоғай модели ўрнида суяк такомили 
(нотўғри ѐки воситали остеогистогенез). 
Постэмбрионал остеогистогенез ҳомила туғилгандан кейинги даврни ўз 
ичига олиб, асосан, суяк ўсиши ва регенерацияси билан боғлиқ. 
Суяк тўқимасининг мезенхимадан ривожланиши
(бевосита 
остеогистогенез). Бу усул асосан ясси суяклар, жумладан, калла суяклари 
учун хосдир. Бўлажак суяк ўрнида мезенхима ҳужайралари кўпая бошлайди 
ва остеоген оролчалар ҳосил бўлади (расм 6.10). 
Ҳужайралар орасида коллаген толалар ҳосил бўлади ва бу толалар 
ҳужайраларни 
бир-биридан 
узоқлаштиради. 
Бундай 
ҳужайраларни 
преостеобластлар 
деб ҳисоблаш мумкин. Улар коллаген толалардан 
ташқари гликозаминогликанлар ҳам ҳосил қилади. Натижада, ҳужайра 
оралиқ моддаси оксифил бўлади. Преостеобластлар 
остеобласт
ҳужайра-