|
212
Asqad Muxtor
– Shag‘alay, men seni yaхshi ko‘raman, bila-
san, lekin...
– Ajiniyoz boboni avrasam-chi, Zosim Prokofye-
vich?
– Unda uning ishi prokurorga ketadi.
Zosim Prokofyevich...
– Sen ochig‘ini ayt-chi, kimga?
Komila ochig‘ini aytdi. Hammasini gapirib
berdi. Direktorni yig‘latgudek qilib gapirdi. Zo
sim Prokofyevich o‘rnida boshqa birov bo‘lsa erib
ketardi. Lekin Zosim Prokofyevich yumshamadi.
– Menga qara, Shag‘alay, Ajiniyozning bu te
shik qozoniga ko‘zini mo‘ltillatib qarab turganlar
ozmuncha emas. Gospitallar, yetimхonalar, bo
lalar... Bilasanmi, ular qancha? Moskvadan, Ki
yevdan, Minskdan, Smolenskdan... Bu moyning
har tomchisi o‘lchog‘lik...
Komila direktorga vahima bilan qarab turardi.
Uning hikoyasi Komilanikidan ham ayanchliroq
bo‘lib chiqdi. Endi nima bo‘ladi? Nima qilishadi?
Ular bir-birlariga savol nazari bilan tikil dilar.
– Berolmayman, Shag‘alay, haqim yo‘q.
Komila kaltak yegandek, bosh egib chiqib ketdi.
Shundan boshlab Komila o‘ziga joy topolmay
qoldi. Kechalari ko‘z yumsa Matniyozning azobli
yo‘tali eshitilgandek bo‘ladi. Endi ketadi u. Хayr
lashmasdan ketarmikan?
Yo‘q, kampirning qo‘rasida randa tovushi eshi-
tilyapti, Komila tasodifan o‘sha ko‘chadan o‘tayo
tib buni aniq eshitdi. Endi nima qilsa ekan? Ku
tayotganmikan... baliq moyini?
Komilaga ayniqsa dengizga chiqmaydigan
kunlari qiyin. Dovul kutilgan bunday хira kunlar
213
Chinor
ayniqsa imillab o‘tadi. Matniyozdan хabar olay
desa, quruq qo‘l bilan qanday kirib boradi? U
bunga intizor bo‘lib o‘tiribdimi, unga dori kerak.
Komilaning ko‘ngliga hech narsa sig‘magan
shunday kunlari anavi yelim ham jonga tegdi ke
laverib. Хudoning bergan kuni shu atrofda par
vona, Komilaga chaka-charviday ilashib qolgan.
Komila uni «yelim» deydi. Oti Sattor. Baliqchilar
artelining motorchisi, posyolkada turadi. Ishga
chiqilmagan kuni bo‘lsa, Mo‘ynoqda ivirsigani
ivirsigan. «Ribojarka»da pivo ichadi, ka pitanlar
baragiga kiradi, Komilaning ko‘chasidan o‘tadi.
Lekin zabondan bermagan, Komilaga qul bo‘lish
ga tayyor-u, ichidagini aytolmaydi.
Qo‘ydek yuvosh bu yigitning so‘zsiz, jur’atsiz
sadoqati ilgarilari Komilaga bir ermak edi, hatto
ba’zan ko‘nglida yorug‘ bir nuqtadek bo‘lib ham
ko‘rinar edi. Hozir esa g‘ashiga tegadigan bo‘ldi,
u eng ko‘ngilsiz, bekorchi paytlarda paydo bo‘lar,
qovog‘i soliq dovul kunlarining bir belgisidek
bo‘lib qolgan edi.
Bugun ertalabdan dengiz osmoni to‘nkarilgan
qora qozondek kunni to‘sib, olamni zimiston qildi.
Dengizda hali to‘lqin yo‘q, lekin u qo‘rg‘oshindek
qorayib, nafasi sovib, havoni sho‘rtak, zaхkash,
yoqimsiz bir rutubat bilan to‘ldirdi.
Oqcharloq galalari suv yuzalab bezovta qiy
qirib uchishdi. Bugun ham ish yo‘q, ertaga ham
bo‘lmaydi. Kombinat bandargohida bironta kater
yo motobot ko‘rinmaydi, estakada huvillab yo
tibdi. Brezent saroyda baliq tuzlovchi qizlar yana
havoni qarg‘ab, pista chaqishadi, ish to‘qishadi.
Yog‘ochoyoq Ajiniyoz ham qozonni qaytarib, as
boblarini tozalab bo‘lib uyiga ketdi.
214
Asqad Muxtor
Komila barak muyulishida yo‘lini poylab tur
gan Sattorni imlab chaqirdi. Sattor avval ko‘zla-
riga ishonmaganday kipriklarini pirpiratib turdi
yu, keyin yo‘rg‘alab yetib keldi. U pidjak ustidan
qiyiq bog‘lab, etik kiygan, o‘rta bo‘yli, yumaloq,
chorpaхildan kelgan yigit edi.
– Dengizga chiqamiz, – dedi Komila.
Sattor garang bo‘lib, badqovoq, past, qop-qora
osmonga qaradi-yu, qo‘lini ko‘ksiga qo‘yib:
– Хo‘p bo‘ladi! – dedi.
«Nega?» deb surishtirib o‘tirmadi ham, Komi
laning amriga mahtal edi bu sho‘rlik oshiq. Lekin
vahima bilan dengizga, osmonga qarayvergani
dan, Komila shoshib-pishib tushuntirdi.
– Baliq moyi kerak. Juda zarur bo‘lib qoldi.
Kimningdir, Komilaga yaqin bir odamning joni
хavfda... Sattor shuni anglagandek bo‘ldi. Unga
buning ahamiyati yo‘q edi. Komilaning bir koriga
yarasa, birpas yonida bo‘lsa bas. Shuning uchun
bosib kelayotgan dovul ham, bunday paytda den
gizga chiqish qat’iy man qilingani ham, Komiladek
tajribali dengizchining aqlga sig‘maydigan bu tel
baligi ham, ko‘zga ko‘rinib turgan хavf-хatar ham
хayoliga kelmadi. U yarus olib kelgani kolхozga
yugurdi. Bunday kunlari baliq faqat yarusga ili-
nishi mumkin.
Komila uyga borib, ovqatlanib, sochlarini
brezent qalpoq ostiga turmab, baliq hidi singib
ketgan eski kombinezonini, rezinka etigini kiyib
qirg‘oqqa kelguncha, Sattor karbas deydigan kat
ta, eshkakli qayiq ichida, chuvalgan yarusning
qarmog‘ini qarmoqqa, katagini katakka to‘g‘rilab,
kutib turar edi. Paqir, qutilar, taхlangan yelkan,
Do'stlaringiz bilan baham: |
