Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

485
Chinor
o‘zi? Soatga ham qarashmagan ekan, umuman, 
hech narsani shartlashishmabdi ham, qanday 
хabarlashish, qanday yordam berish, qachon... 
Pishiqroq reja tuzib olishmabdi. Bolalarcha ish 
bo‘ldi. Zokir aka haq. Said sulayib yotgan bo‘lsa 
yoki kuyib ketgan bo‘lsa nima bo‘ladi?
Yo‘ldoshni vahima bosdi, oddiy qo‘l nasosidan 
tizillab otilayotgan suv o‘yinchoqdek tuyulib ket­
di, uni o‘t yamlab yutib yuboryapti...
Qancha vaqt o‘tdi – bir daqiqami, bir soatmi 
– bilib bo‘lmaydi, bir payt transheyaning yolqin 
yamlab turgan bir chetida qora narsa qimirlab, 
tuproq o‘pirilib tushdi. Brezentga burkangan 
Said o‘rmalab chiqib kelmoqda edi. Hamma o‘sha 
tomonga yugurdi. Nasosni bug‘lanib turgan bre-
zentga to‘g‘rilashdi, ikki-uch yigit suv ostiga kirib 
Saidni dast ko‘targancha o‘tdan olib chiqishdi. 
Ko‘targanda noqulay kelib qo‘li lat yeganmi, ish­
qilib, Said brezentdan chiqiboq qalqonni boshi­
dan olib irg‘itdi-da, yonidagi yigitning ko‘kragidan 
itarib yubordi: «Qo‘pol! Ho‘kiz!»
Gandiraklab orqasiga yiqilib tushayotgan 
«ho‘kiz» Saidning tovushini eshitib quvonib 
ketgan edi, iljaydi. Said brezentga o‘zini tash­
lab, chalqancha yotdi-yu, tiniq osmonga tikildi. 
Hushidan ketishiga sal qolgan, ko‘kragi temir­
chining damidek tez-tez ko‘tarilib tushar, vujudi 
suv bo‘lib oqar edi. Uning fildek baquvvat ekan­
ligini sheriklari endi tan olishdi. Sof havo uni 
yanada o‘ziga keltirgan edi. Yotgan yerida ko‘zi 
bilan izlab Yo‘ldoshni topdi.
– Qalay? – Yo‘ldosh cho‘kka tushib uning yel­
kalarini ushlab ko‘rdi.

---

486
Asqad Muxtor
– Arqon kerak, – dedi Said sekin. Hamma jim 
bo‘ldi.
– Arqon kerak, – dedi Said yana. Ba’zilar ni­
madandir shubha qilib bir-birlariga qarashdi. Le­
kin Yo‘ldosh uning rejasini tushungan edi.
– Said...
– Bir yarim, ikki daqiqa chidash mumkin. O‘t 
tepada.
– Said... Sen shoshma, o‘ylab ko‘raylik. Hazil 
emas.
– Sen gorelkaga urma, boshni mo‘ljalla, bosh­
ni. Havo yetishmayapti.
– Menga qara...
Said o‘rnidan turdi. Olib kelingan arqonni beliga 
bog‘ladi. Brezentni ariqqa botirib, yana burkandi.
– Esini yebdi, bola... jinni bo‘libdi, – deb chol 
teskari qaradi.
– Arqon qimir etdi – tortasanlar! – dedi Said 
qichqirib, uning tovushi endi ancha tetik edi. – Ikki 
daqiqadan ortiq qolsam, qimirlatmasam ham!
U og‘ir ho‘l chodirga o‘ralgancha ayiqdek 
lapang lab borib o‘tga kirdi-yu, shu zumdayoq 
chuqurga sho‘ng‘idi. Hamma o‘z postiga yugur­
di. Yana guvillagan tovush, boshni aylantiradi­
gan gaz hidi, yuzni yalaydigan yolqinli havo... 
Arqondagilar soatdan ko‘z uzmay, yer bag‘irlab 
o‘tga yaqinroq borishdi.
Ikki daqiqa bo‘lar-bo‘lmas arqon qimirladi, 
shoshib torta boshlashdi. Loy, suv oqib turgan 
brezent ko‘rindi.
Bu safar Saidning ahvoli og‘irroq edi. Ustidan 
paqirlab suv sepishsa ham, anchagacha hushi­
ga kelolmay yotdi. Besh-olti daqiqadan keyingina 

---

487
Chinor
ko‘zini ochib, to‘yib-to‘yib nafas olgach, atrofdagi­
larga jilmayib ko‘z qisdi:
– O‘ylamanglar tag‘in... kalla ishlab turibdi. 
Faqat yurak dosh berolmayapti, – dedi u yana 
turib. Uning yuzi ertalabkidek tarakt emas, biroz 
siniqqan, paylari bo‘shashgan edi.
O‘n daqiqachadan keyin yana tushdi. Birozdan 
so‘ng chuqur ustida olovning kamaygani sezildi. 
Endi reja aniq, har kim o‘z ishini biladi, natija 
ham ko‘rinib qoldi. Hamma jonlanib ketgan edi. 
Lekin Saidni bu safar mutlaqo hushsiz tortib 
olishdi. U ingrar edi.
Biroq hushiga kelishi bilan yana o‘tga, tran­
sheyaga ko‘z tikdi...
Shu хilda uni yetti marta tushirib, yetti mar­
ta tortib olishdi. Oхirgi tushishida yarim daqiqa 
o‘tar-o‘tmas olovning uni o‘chdi. Hamma chuqur 
tomonga yopirildi, lekin quvurlarga hamon yaqin­
lashib bo‘lmas, bitum, izolyatsiya qoldiqlari tu-
tab yotar edi. Pastda hovur chiqib turgan ko‘lmak 
suvda loy brezentga o‘ralib g‘ujanak bo‘lib yotgan 
Saidni yana arqon bilan tortib olishdi. U keyingi 
yarim daqiqada qalqonsiz ishlaganga o‘хshaydi, 
qalqon nariroqda, quvur ostida yumalab yotardi. 
Nega unday qildi ekan, qosh-kiprigi kuyib ketib­
di, ko‘zi omon bo‘lsa bo‘lgani.
Lekin sof havoga chiqarib yotqizishlari bilan 
o‘pkasi yana temirchining damidek ishlay bosh­
ladi. Uning bahodirlarcha hansirab hushsiz yo­
tishiga o‘rtoqlari havas bilan tikilib turishardi. 
Avariya хizmatidan kelgan keksa ishchi bilan 
nazoratchi o‘z ko‘zlariga ishonmagandek dam qu­
vurning u yog‘iga o‘tishardi, dam bu yog‘iga.

---