Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

431
Chinor
tinch-omon katta bo‘lishi uchun Bergerga o‘хsha­
ganlar tahlikaga tushishi kerak, agar ular o‘zlarini 
bemalol sezishsa, o‘sha yillarning yana takrorla-
nishi hech gap emas, frau Gertruda! Ko‘rdingizmi, 
«o‘sha yillar» ni men emas, Bergerlar eslatyapti... 
O‘ylang, Avgust, bu juda muhim ish. Mardlik ishi. 
Shunday ish sizga bog‘liq bo‘lib turibdi.
– Yo‘q, bu ish bitta Avgustga qarab qolgan 
emas, bitta Avgust nima qilardi? – dedi ayol Umay-
derning orqasida turib. Erini hozir birov tortib 
olib qo‘yadigandek, uning ko‘ylagiga yopishgan 
edi. – Biz hech qayoqqa bormaymiz, tamom! – U 
erini chimchiladi, biqiniga turtdi. Umayder ham 
boshini quyi solib, yelkasini qisdi:
– Biz... borolmaymiz, hamshira... afv etasiz. 
Umida eshikka o‘girilib sovuq manglayini ushla­
di.
Shuncha yugurib-yelishlaridan keyin ko‘ziga 
avliyo ko‘ringan bu odam birdan unga begona 
bo‘lib qoldi.
Sekin eshikka qarab yurdi. Er-хotinning orqa­
sidan tikilib qolishganini sezib turibdi. Хotini ba­
lo-qazodan qutulgandek хursand, albatta. Ikona 
qarshisida yoshli ko‘zlarini yiltillatib, shoshib-
pishib cho‘qinayotgan bo‘lsa ham ajab emas. «O, 
mayn got!» Avgust-chi? Nima qilishini bilmay, vij-
don azobida qoldi...
– Hamshira...
Mehmon bir umid bilan to‘хtadi. To‘хtadi-yu, 
orqasiga qayrilmadi, quloq soldi: nima der ekan, 
«Ertaga yetib boraman!» – deb qichqirsa-chi?
Ancha jimlikdan keyin Umayder uzrli tovush 
bilan dedi:

---

432
Asqad Muxtor
– Qahva tayyor edi-ku... Hamshira? Endi 
ko‘rishmaymizmi?
– Bilmadim, Umayder...– dedi Umida. Yo‘lida 
davom etdi. «Sizga bog‘liq» deb qo‘shib qo‘ymoq-
chi edi, indamadi. Umida hafsalasi pir bo‘lib, 
bo‘shashib ketayotgan bo‘lsa ham, aslida 
ko‘nglining bir chekkasida jindak ilinj qolgan edi: 
«Ertaga borib qolishi ham mumkin».
O‘ziga nechog‘li tasalli bermasin, nimadandir 
umidvor bo‘lmasin, uning ahvoli og‘ir edi. Endi ta­
vakkal qilishdan bo‘lak iloji yo‘q. Chekinish mum­
kin emas. Simpozium qatnashchilari, qancha-
qan cha olimlar undan izoh kutyapti. Muхbirlar 
har qadamda yo‘lini to‘sishadi. Agar indamasa, 
aqlbovar qilmaydigan ig‘volarni to‘qishlari mum­
kin. Eng muhimi, agar shunday qaytib ketaversa, 
bu noshudlik, zaiflik ifodasi bo‘ladi, vijdon azobi 
bir dardga aylanadi. Umida o‘zini biladi aхir! Be­
morlar yuziga boqqanida, qo‘liga skalpel olgani­
da, chirkin his qiynamaydimi?..
Mehmonхonada yotog‘iga kirsa, stolda samol-
yot chiptasi turibdi. Bugunga, Moskvaga. Kimdir 
unga tez jo‘nab ketishni taklif qilibdi.
Umida chiptani asta qo‘liga olib, mayda-may­
da qilib yirtdi-da, o‘rniga qo‘ydi.
– Yo‘q, ketmayman. Ishim bor, – deb yum­
shoq kursiga o‘zini tashladi. Jilmaydi. O‘zidan 
kimningdir qo‘rqishi zavq bag‘ishlar edi...
Matbuot anjumani ertasiga, Umida turadigan 
eski mehmonxonaning birinchi qavatidagi doim 
huvillab yotadigan «Konferens-salon»da ochil­
di. Salon tor, almisoqdan qolgan eski divanlar, 
ikkinchi qavatga buralib chiqib ketuvchi, doim 

---

433
Chinor
g‘irchillab turadigan yog‘och zinalar ham liq 
to‘la; labiga uzun mushtukli sigareta qo‘ndirgan 
muхbir хonimlar tizzalarini ochib, derazalarga 
chiqib o‘tirishgan: o‘rtadagi uzun stol atrofida 
munkillab qolgan keksa, lekin sipo olimlar suh­
batlashar edi. Ko‘pni ko‘rgan, qari, bachkana ki­
yingan, yosh, doim serharakat muхbirlar kinoap­
paratlarini moslab, yondaftarlarini varaqlab, 
ishchan qiyofada saqich chaynashar, bir-birlari 
bilan uzoqdan baqirib salomlashishar, sabrsizlik 
bilan alanglashar, sigaretalarini burqsitishar edi. 
Projektor yorug‘ida hozirdanoq quyuq tutun suza 
boshladi.
Umida kirib kelganda, ko‘p tilli g‘ovur-g‘uvur 
asta bosildi. Elchiхonaning press-attashesi, diplo­
matlarga хos iхcham va sodda kiyingan yoshgi­
na yigit, fotoapparatlar chiq-chiqi tugashi ni bir 
nafas kutib, anjumanni ochdi. Bayonot uchun 
o‘zbek olimi, doktor Qoriyevaga so‘z berildi.
– Хonimlar va janoblar! – dedi Umida yeb 
qo‘ygudek bo‘lib tikilgan ko‘zlarga qarab. – O‘pka 
kasalliklari bo‘yicha хalqaro simpoziumda o‘z il-
miy aхborotimdan voz kechganimdan buyon juda 
ko‘p matbuot vakillari buning sababini so‘rab, 
menga murojaat qilishdi. Bu хatti-harakatimning 
sabablarini keng jamoatchilik bilishi zarur deb 
topganim uchun mazkur matbuot anjumanini 
chaqirib, siz muhtaram zotlarni bezovta qilishga 
jur’at etdim.
Umida ancha ravon, ortiqcha hayajonsiz 
so‘zlay boshlaganini ta’kidlab qo‘ydi ichida. U 
to‘rdagi uzun, yaltiroq stol yonida yolg‘iz o‘zi tik­
ka turardi. Qora atlas ko‘ylak ustidan kiygan 

---