Буюк Дедактика

5. Ёшлик давридаги билим мустахкам эсда қолади. 7. Фақат ёшлик даврида ўрганиб олинган нарсагина узоқ ва мустаҳкам эсда сақланади. Бу фикрни юқорида келтирилган мисоллар ҳам тасдиқлайди. Янги идишга нима солинган бўлса, ҳатто идиш синганда ҳам, ўша нарсанинг хиди унда сақланади. Ниҳолнинг юқорига, пастга, атрофга қараб ўсган новдалари, агар у кесиб олинмаса, юз йил ўтса ҳам тураверади. Жун дастлаб қанақа бўёққа бўялса, ўша рангини доимо сақлайди, уни қайтадан бўяб бўлмайди. Ғилдиракнинг ёғоч тугини қотиб қолгач, уни қайта тўғирлаш асло мумкин бўлмай қоладм. Шунга ўхшаб, кишанинг дастлабки таасуротлари ҳам мустақкам эсда қолади, дастлабки, таассуротни унутиш ҳодисаси инсон ҳаётида жуда камдан-кам учрайди. Шунинг учун билимни ёшликда ҳақиқий донишмандлик қоидаларига биноан ўрганиш жуда ҳам тўғридир.
6. Нотўғри тарбия олиш жуда хавли нарса. 8. Ниҳоят, инсон гўдақлик пайтиданоқ тўғри тарбияланиши зарур, бунга этиборсизлик қилиш жуда хатарли оқибатларга олиб келади. Чунки ташқи сезги органлари ишлай бошлагач, инсон руҳи тинч тура олмайди; ё фойдали бирор иш Билан шуғулланади, ёки ёмон кишилар таъсирида бирор бўлмағур, хатто зарарли нарсага берилиб кетади. Юқорида таъкидлаб ўтганимиздек ёшликда ўрганган одатдан воз кечиш ё жуда қийин бўлади ёки мутлақо мумкин бўлмайди. Дунё ёвузликлар билан тўла, ҳатто ҳукуматлар ҳам, черков ахллари ҳам бу офатни тугатишга ожизлик қилаётир, натижада ёвузлик илдизларини суғуриб ташлаш учун ханузгача тузуқроқ бир харакат ҳам қилинмаётир.
Хулоса. 9. Шундай қилиб, хар ким ўз боласининг бахтли бўлишини, сиёсий ва диний муассасаларнинг бошликлари эса барчанинг фаровонлигини истар экан, демак кишиларни билимдон, хушахлоқ ва тақводор қилиб ўстириш учун ҳамма ўз вақтида зарур чора-тадбирлар кўриш бу илоҳий дарахтни вақтида экиб кўкартириши, бутаб ва суғориб парвариш қилиши лозим.


VIII б о б


ЎСПИРИНЛАР БИРГА ЎҚИШЛАРИ КЕРАК