Буюк Дедактика

3. Интизомнинг осмондаги қуёшга тақлид қилиб олинган шакли. 8. Тартиб-интизомнинг энг яхши намунасини осмондаги қуёшдан ўрганиш мумкин, чунки У ўсадиган барча нарсаларга: 1 ) доимий равишда ёруғлик ва иссиқлик бериб туради, 2) тез-тез шамол ва ёмғир юборади 3) онда-сонда, яшин ва момақалдироқ беради, зеро яшин ва момоқалдироқнинг ҳам фойдаси бор.
Буни қандай қўлланиш мумкин. 9. Мактабдор қуёшга тақлид қилиб, ёшларни одоб доирасидан четга чиқармасликка ҳаракат қилади. 1) Доимий намуна кйрсатиш йўли билан албатта мактабдорнинг ўзи хамма соҳада жонли намуна бўлиши лозим. Бусиз барча уринишлар беҳуда кетади.
2) Тушунтириш, панд-насиҳат ва баъзан танбеҳ бериш йўли билан. Лекин ўргатаётганда ҳам, эслатаётганда хам, буюраётганда ҳам танбеҳ бераётганда ҳам шунга астойдилсинтилиш лозимки буларнинг барчаси оталарча ғамхўрлик ҳаммани илмли қилиш, ҳеч кимни қатордан қуруқ қолдирмаслик учун қилинаётгани аниқ кўриниб турсин. Агар ўқувчи сизнинг яхшилик қилаётганингизни сезмаса ва бунга тўла ишонч ҳосил қилмаса, тартиб-қоидаларни ҳурмат қилмайди, интизомсизлик қилаверади.
3) Ниҳоят, мабодо кимнингдир характери шунчалик ярамас чиқиб, бу енгил чоралар таъсир этмаса, бошқа қаттиқ жазо тадбирларини қўллаш керак ва бирор кишини тарбиялаш фойдасиз ва мумкин эмас, дейишдан олдин ҳамма тадбирларни ишга солиб кўриш зарур. Балки, баъзи бировлар учун «таёқ эшакни мулла қилади» деган макол ҳозир ҳам фойдали бўлар. Бундай қаттиқ жазо, балки жазоланаётган кишининг ўзига фойда келтирмаса ҳам, ҳар ҳолда, бошқалар ундан, ҳайиқадику. Эҳтиёткорлик. Фақат фавқулодда ҳоллардагина қаттик жазолаш мумкин, чунки бу энг сўнгги чора - бўлар-бўлмасга, тез-тез қўлланаверилса, жазонинг ҳам бурди кетиб қолади.


Присцианга қарши айб деганда грамматика қоидалари ва умуман илмий-таълимий маънодаги хатолар назарда тутилади.


Айтилганларнинг моҳияти. 10. Юқорида айттилган ва айтмоқчи бўлганларимизнинг моҳияти бир: ...Бошқача айтганда, ўқувчилар ҳамма вақт ўз тарбиячиларини севиш ва ҳурматлашни билсин ҳамда ўзларини керакли томонга бошлаб боришга рози бўлибгина қолмасдан, балки бунга ўзлари ҳам астойдил интилсинлар. Бундай кайфиятни биз айтиб ўтган воситалар: яхши намуна, ширин сўз, самимият ва очиқ кўнгиллик билан тарбиялаш мумкин...