Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

10- MAVZU. YETAKLOVCHI ZVENONING KINETOSTATIKASI.
JUKOVSKIY QATTIQ RICHAG USULI.

REJA:
1. Mexanizmlarning kuch hisobida N.E.Jukovskiyning qattiq richag metodi.

2. Jukovskiy richagi asosida kuch hisobini bajarish tartibi.

Mexanizmlarning kuch hisobida N.E.Jukovskiyning
qattiq richag metodi
Mexanizm zvenolari qo'yilgan kuchlar ta’sirida harakatlanishi, ya’ni zveno nuqtalari ko'chishi mumkin. Ko‘chish mexanizmi yetakchi zvenosiga qo'yilgan biror kuch ta’sirida oniy muvozanatda bo'ladi. Zvenolaming ko'chishidan hosil bo'lgan quvvatlarni
N_muv=M_muv·w , N_har = P_i·V_i N_f.q. = P_ark·cosP_iv belgilasak, mexanizmning quvvat ta’siridan shu ondagi muvozanatlik sharti umumiy ko'rinishda quyidagicha yoziladi:

Yoki

bunda: Mi, Pi, Gi — zvenolarga ta’sir qilayotgan moment, kuch va o'z og'irligi; w va w_i — yetaklovchi va boshqa zvenolaming burchak tezligi; v_i — kuch yoki og'irlik qo'yilgan zveno nuqtasining chiziqli tezligi; β_i - tezlik va kuch, og'irlik vektorlari orasidagi burchak. Agar aylanma harakatdagi, ya’ni krivoshipning aylanishidagi aylantiruvchi kuch P bo'lsa (10.1- rasm), P hamda V_A laming yo'nalishi bir-birining ustiga tushib qolsa, aylantirish quvvati N = Pv_A ga teng bo'ladi. Bunda v_A ning vektori OA = R radiusga teng deb olinsa, N = P·OA ga teng bo'lib, markazga nisbatan olingan momentni eslatadi. Agar kuch va tezlik vektorlarining yo'nalishlari bir chiziq ustida yotmasa, quvvat
(1)
ga yoki yuqoridagi singari P kuchidan О markazga nisbatan olingan momentga teng bo'ladi. Buning uchun О markazdan kuch (P)ning ta’sir chizig'iga perpendikular (h) tushirish kerak:

bunda h — Rcosβ bo'lib, quvvat esa
(2)
(1) va (2) larni tenglashtirsak, PRcosβ = Pv_Acosβ yoki R=v_A ekani kelib chiqadi.

10.1-rasm

Bunga erishishning ikki usuli bor: mexanizm zvenolariga qurilgan tezlik rejasini yetakchi zvenoning aylanish tezligiga qarama - qarshi qilib, 90° ga burib qurish yo‘li bilan; 2) mexanizm zvenolariga ta’sir qilayotgan kuch vektorlarini qo'yilgan nuqtasi atrofida soat mili aylanishida 90° ga burib, tezlik rejasining bir nomli nuqtalariga ko'chirib kelish yo'li bilan. Birinchi usulda tezliklaming vektor yo'nalishlari zvenolar ustiga tushib, kuchning yelkasini hosil qiladi. Ikkinchi usulda ham tezlik vektorlari kuchning yelkasi vazifasini bajaradi.