Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

9.1- rasm
Sirpanma harakatli kinematik juftlikda reaksiya kuchi, zveno 3 ning yo'naltiruvchi 0 ga tekkan sirtida, sirtga perpendikular yo'nalishda bo'lib, lekin kuch hisobida esa uning na qiymati va na ta’sir nuqtasi ma’lum bo'ladi (9.1-b, d rasm, bunda noma’lumlar: P₀₃ va x).
Mexanik kinematik juftlaridagi reaksiya kuchlarni topish uchun avval mexanizm struktura guruhlarga bo'linadi. Bu guruhlar Assur guruhlaridir. So'ngra Assur guruhlarining mexanizm uchun, eng oxirgilaridan boshlab sekin-asta oldingi guruhlarga va nihoyat yetakchi zvenoning kuch hisobiga kelinadi. Bunda oldingi topilgan reaksiya kuchlari keyingi va nihoyat yetakchi zvenogo keltirilgan reaksiya kuchi bo'lib ta’sir etadi.Assur guruhini yetakchi va boshqa (stoyka) zvenolardan ajratilganda uning sharnirlariga ajratilgan guruhining ta’sir kuchi (reaksiya) qo'yiladi. Bu kuchlarning miqdori va yo'nalishi noma’lum bo'lib, ular shamir markazidan o'tgan bo'ladi. Noma’lum kuchlar ikkita tashkil etuvchi normal va urinma kuchlarga ajratiladi (9.2- rasm):

Tenglamalardagi P₁₂ⁿ – AB zveno o’qi bo’ylab, Р₀₃ⁿ esa CB zveno o’qi bo’ylab yo’nalgan P₁₂^t va Р₀₃^t lar AB va ВС zveno o'qlariga perpendikular yo'nalishda bo'ladi. Mexanizmga ta’sir etadigan kuchlar statik va dinamik usullar bilan hisoblanishi mumkin.
Statik usul bilan hisoblashda zvenolaming og'irlik kuchlari va qo'yilgan boshqa kuchlar hisobga olinib, u faqat sekin harakatlanuvchi mexanizmlarda foydalanishi mumkin. Dinamik usul bilan hisoblashda shu kuchlarga zvenolaming tezlanish bilan harakatlanishidan hosil bo'ladigan inersiya kuchlari ham qo'shiladi.
Mexanizmlaming dinamik kuch hisobida, Dalamber prinsipidan foydalaniladi. Bu prinsip quyidagicha ta’riflanadi: Zvenolarga ta’sir qilayotgan hamma kuchlarga (reaksiya kuchi, ta’sir qilayotgan kuch, berilgan kuch va boshqalar) zvenolar harakatidan hosil bo'lgan inersiya kuchlari qo'shilsa, shu onda sistema kuchlaridan zveno muvozanatda bo'ladi.
Ta’rifga binoan dinamik kuch ta’siridagi sistema ma’lum bir onda statik sistema aylanar ekan, u sistemaga kinetostatik usul deyiladi. Buning matematik ifodasi quyidagicha yoziladi: