|
8 - MAVZU: MEXANIZM DINAMIKASINING ASOSIY MASALALARI.
REJA:
1. Mexanizmga ta'sir etuvchi kuchlar.
2. Murakkab tekis harakat qiluvchi zvenoning inersiya kuchi va inersiya kuchining momenti.
Mexanizmlarni kuchlarga hisoblashdan asosiy maqsad uning tarkibiga kiruvchi zvenolarga ta'sir etuvchi kuchlar kinematik juft elementlariga ta'sir etuvchi reaksiya kuchlari etaklovchi zvenolardagi muvozanatlovchi kuchlar bilan bir qatorda qo'zg'almaszvenolardagi va jundamentlardagi zo'riqishlarni topishdan iborat.Mexanizmdagi bu kuchlari etaklovchi zvenoning bir qancha holatlari uchun topiladi va ular mashina zvenolarining pishiqligi biklikga bardosh berishligini shuningdek vibratsiyagi bardosh berishiga hisoblash ishlarida hamda dvigatelni aylantiruvchi momentini topish uchun ishlatiladi.
Shunday qilib har qanday mashina yoki mexanizmlarni kuchlarga hisoblash yo'li bilan ularni tezlikda ishlagan hollari uchun mustahkamlikning ehtiyojlik koeffisenti qay holda bo'lishini taqqoslab ko'riladi.
Mexanizm dinamik hisoblashdan asosiy maqsad mashina zvenolariga qo'yilgan kuchlar ta'sirida ularning haqiyqiy harakat qonunlarini topishdan iborat.
Mexanizm zvenolariga asosan quyidagi ikki gruppa kuchlari ta'sir etadi.
1.Berilgan kuchlar.
2.Bog'lanishlardagi reaksiya kuchlari.
Berilgan kuchlar gruppasidagi ........
a) Harakatlantiruvchi kuchlar
b)Foydali qarshilik kuchlari
v) Og'irlik kuchlari
g) Inersiya kuchlari
Foydali ish qarshilik kuchlari quyidagi qonuniyat asosida berilgan bo'lishi mumkin.
1.PFK = const PFK = PFK (S) PFK = PFK(t)
2.PFK = PFK(V) PFK = PFK(V,S)
Zararli qarshilik kuchlariga ishqalanish kuchlari og'irlik kuchlari inertsiya kuchlari kiradi.
Kinematik juft elementlariga qo'yilgan bog'lanish reaksiya kuchlari 2 ga bo'linadi. Bulardan biri ishqalanish kuchi va normal kuchlar bo'lib ishqalanish kuchi o'z navbatida berilgan kuchlar guruhiga kiradi.
Bunday kuchlar reaksiya kuchlariga proportsionaldir. Normal reaksiya kuchlarini topish esa mexanizmlarni kuchga hisoblashning asosiy masalalardan birini tashkil etadi.
Inersiya kuchi mashina va mexanizm zvenolariga butun uzunlik bo'yicha taqsimlangan kuchlar qatoriga kirib, uning qiymatlari tezliklarning o'zgarishi — tezlanishiga to'g'ri proporsional ravishda o'sadi. Uning matematik ifodasi quyidagicha bo'ladi, ya’ni:
Pi = -m as;,
Mi. = -Js ε ,
bunda m — zveno massasi; as — zveno og'irlik markazining tezlanishi; Js — zvenoning og'irlik markaziga nisbatan inersiya momenti. Bu kuch ta’sirida mashina qismlari har xil yo'nalishda tebranishi (buralish, egilish), poydevor va ramaning titrashi mashinani tezda ishdan chiqarishi mumkin. Mexanizm detallarining mustahkamligi shu inersiya kuchining va inersiya kuch momentlarining to'g'ri hisobga olinishiga bog'liq bo'ladi. Inersiya kuchi va inersiya kuchining momenti deb, tezlanish bilan harakatlantiruvchi zvenoga ko'rsatgan qo'shimcha ta’sir kuchiga aytiladi. Agar mexanizmning biror zvenosi o'zgarmas tezlik (tezlanish nol bo'lsa) bilan harakat qilsa, shu zvenoda inersiya kuchi nolga teng bo'ladi. Tenglamalaming o'ng tomonidagi minus ishoralari, inersiya kuchi P.i k va inersiya kuch momentlari M.i.k ning tezlanish yo'nalishlariga teskari yo'nalishda ekanliklarini ko'rsatadi. Inersiya kuchining qo'shni zvenolarga ta’sirini aniqlashda, inersiya kuchi zvenoning og'irlik markaziga qo'yilgan deb qaraladi. v tezlik va a tezlanish bilan to'g'ri chiziqli (ilgarilama) harakat qilayotgan zvenoning inersiya kuchini topaylik (8.1a- rasm).
Harakatdagi zvenoning hamma nuqtalari bir xil trayektoriya bo'yicha harakat qilsa, bunday harakat to'g'ri chiziqli harakat deyiladi. Bir xil trayektoriyalarga ega bo'lgan nuqtalaming tezlik va tezlanishlari ham bir-biriga teng bo'ladi. Agar zvenoning elementar dm massasining inergiya kuchini hisoblasak, u quyidagicha bo'ladi:
dPi. = — dma
а = as ekanligini hisobga olib va zvenoni bir jinsli deb qarab,(3) tenglamani zveno massasi bo'yicha integrallasak, og'irlik markaziga qo'yilgan inersiya kuchining teng ta’sir etuvchisi topiladi:
bu yyerda — Pi. inersiya kuchini bundan buyon Pi.k qabul qilamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
