Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

7.2-rasm
7.2 shakldan nuqtasidan o’tgan urinma absissalar o’qi bilan tangens burchakni beradi. Absissalar o’qi vaqtni berishi e’tiborga olinsa (7.7) formula quyidagi ko’rinishda bo’ladi:

Ya’ni shu vaqtdagi tezlikka nuqtaning abscissa bilan hosil qilgan burchakning tangensiga teng bo’ladi.


7.3-rasm
V=tgα
α burchak qo’shni ordinatalar uchlarini biriktiruvchi vatarning yoki urinmaning abssissa o’qi bilan hosil qilgan burchagi bo’lishi yoki ordinatalar farqining oraliqqa nisbati bilan aniqlanishi mumkin. Shularga asoslangan grafikaviy diferensiallashning uch xil usuli bor.

1. 
   Ordinatalarning orttirish.
   

1. 
   Urinmalar bilan diferensiallash
   

1. 
   Vatarlar yordami bilan diferensiallash
   

Bu usulda yo’l diagrammasi S-t ning grafigini diferensiallash uchun (7.3-rasm) 1,2,3,….11 nuqtalardan qo’shni ordinata bilan kesishguncha abssissa o’qiga parallel chiziqlar o’tkazamiz. Binobarin ordinatalar farqi-orttirma o’tilgan yo’lni va ma’lum masshtabda o’rtacha tezlikni beradi shu nuqtaning bir vaziyatdan ikkinchi vaziyatga o’tishi uchun ketgan vaqt grafikning tuzilishi shartiga muvofiq doimo bir biriga teng.

Ikki oraliq o’rtasidagi o’rtacha tezlik quyidagicha aniqlanadi:
(7.8)
demak,
(7.10)
bunda K_s/mK_t o’zgarmas miqdor bo’lib, tezlik V_2-3 ning qiymati Y_2-3 ga bog’liq ekani kelib chiqadi.
Shu tariqa hamma intervalda ordinatalarning farqini ΔY_0-1 , ΔY_{2-3, .....}ΔY_11-12, olib ular o’rtacha tezlikni berishini e’tiborga olib yo’l diagrammasining ostidan tezlik diagrammasi uchun koordinata o’qi o’tkazib (7.3-rasm, b) tezlik ordinatalarini yo’l diagrammasining vaziyat ordinatalari o’rtasidan tushirilgan perpendikulyarga qo’yib, topilgan nuqtalarni tutashtirsak tezlik diagrammasini diferensiallash yo’li bilan yasalgan bo’lamiz.