Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Adabiy va adabiy-ijodiy mavzulardagi insholar
Sizga birinchi sinfdan tanish bo‘lgan oddiy yozma tasvirlar, rasm asosidagi hikoya, turli xil maktublar ham inshoga o‘xshaydi. Lekin ularni asl insho deb bo‘lmaydi. Chunki bunday yozma ishlarda o‘quvchining mustaqilligi va ijodiyligi chegaralangan bo‘ladi.
Muayyan badiiy asar yoki undagi qahramonlar haqidagi insho adabiy mavzudagi inshodir. Bunday mavzudagi inshoda biror asar yoki qahramonlar taqdiri tahlil qilinadi.
Adabiy-ijodiy mavzudagi inshoda biror badiiy asar va unda ishtirok etuvchi qahramonlar taqdirini tahlil qilishda o‘quvchi o‘z mustaqil fikri bilan yondashadi. Ya’ni adabiy-ijodiy inshoda ijodiy fikrlashga katta e’tibor beriladi. Bu insho turining adabiy mavzudagi inshodan farqi ham ana shunda.
Erkin mavzudagi insholar
O‘quvchining ma’lum bir mavzuga oid bilimlari, axloqiy-tarbiyaviy, ijtimoiy-siyosiy dunyoqarashi, fikr-mulohazalarini aks ettiruvchi insholar erkin mavzudagi insholardir. Erkin mavzudagi insholarda o‘quvchining bir mavzu bo‘yicha turli fanlardan olgan bilimlari va uning shaxsiy taassurotlari birgalikda ifodalanadi.
Inshoning mazmuniga mos keluvchi mashhur hikmatli so‘z, maqol, ibora yoki badiiy parcha epigraf deyiladi.
Epigraf, odatda, rejadan keyin, insho matnidan oldin, sahifaning o‘ng chekkasida yoziladi. Epigraf bo‘lgan matndan so‘ng (so‘roq yoki undov gap bo‘lmasa) nuqta qo‘yiladi, muallifi qavs ichida yoziladi.
Inshoda epigraf bo‘lishini qat’iy talab deb tushunmaslik kerak, u tamoman ixtiyoriydir. Lekin mavzuga va ichki mazmunga hamohang keluvchi epigraf bo‘lsa, inshoning badiiyligiga xizmat qiladi, insho muallifining mahoratini ko‘rsatadi.
Ona tili (9-sinf)
Insho arabcha so‘z bo‘lib, “yaratish”, “ijod”, “yozma ish” kabi ma’nolarni bildiradi.
Insho qoralama (xomaki) va oq nusxalardan iborat bo‘ladi,. Insho yozish uchun sodda va murakkab ko‘rinishlarda reja tuzib olinadi.
Rivoya - insho
Biror voqeani izchil tasvir etishda rivoya elementi qo‘llaniladi. Hayotdagi ayrim voqealar, hodisalar, masalan, bayramlar, turli xil marosimlar, ekskursiyalar, safar taassurotlari bunday ko‘rinishdagi insholar uchun material bo‘lib xizmat qila oladi.
Rivoya-insho yozish uchun insho yozayotgan shaxs voqealarni shaxsan boshidan kechirgan yoki eshitgan bo‘lishi lozim. Bundan tashqari, o‘quvchi voqealarni eslashi, rasmlardan foydalanishi ham mumkin.