Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

So‘zning o‘z va ko‘chma ma’nolari
Ona tili (5-sinf)
So‘zlarning nutq jarayoniga bog‘liq bo‘lmagan atash ma’nosi o‘z ma’nosi sanaladi.
So‘zning nutqda boshqa so‘zlarga bog‘lanib hosil qiladigan yondosh ma’nosi ko‘chma ma’no hisoblanadi. Masalan: odamning qulog‘i - o‘z ma’noda, qozonning qulog‘i - ko‘chma ma’noda.
O‘z va ko‘chma ma’no birikib ko‘p ma’noli so‘zni hosil qiladi.
AL va KHK darsligidan:
Ko‘p ma’noli so‘zlar va ma’nolarning to‘g‘ri va ko‘chma ma’nolarga bo‘linishini yuqorida ko‘rib o‘tdik.
Borliqdagi narsa-hodisa, belgi-xususiyat, harakat-holatning nomi ma’lum bir asosga ko‘ra boshqa narsa-hodisa, belgi-xususiyat, harakat-holatning nomi sifatida ham qo‘llaniladi. Bunday vaqtda bitta so‘z bir necha narsa-hodisa, belgi-xususiyat, harakat-holatning nomi sifatida xizmat qiladi. Masalan, burun so‘zi “tirik organizmning yuz qismidan bo‘rtib chiqqan nafas olish organi” ma’nosini ifodalash bilan birgalikda “yerning suvlikka tomon bo‘rtib chiqqan qismi” ma’nosini ham ifodalaydi. Predmetlar o‘rtasidagi tashqi o‘xshashlik (yuzdan bo‘rtib chiqqan burun bilan yer qirg‘og‘ining dengiz yoki okeanga qarab bo‘rtib chiqishi o‘rtasidagi o‘xshashlik) birining nomini ikkinchisi o‘rnida qo‘llashga asos bo‘lgan.
O‘z va ko‘chma ma’no birikib ko‘p ma’noli so‘zni hosil qiladi.
Ma’no ko‘chishi
Ma’no ko‘chishning nima asosda ro‘yobga chiqishiga ko‘ra metafora, metonimiya, sinekdoxa, vazifadoshlik singari turlari mavjud.
1. “Semurg‘” “So‘g‘diyona” ni qabul qilib, raqiblar darvozasiga ketma-ket beshta to‘p kiritishga muvaffaq bo‘ldi. 2. Qo‘shnimizning o‘g‘li dadasi bilan tortishayotganining ustidan chiqib qoldim. 3. Yangi binolar qurilishi asossiz ravishda cho‘zib yuborilmoqda. 4. Beodob qizning gapini onasi tekislab turdi. 5. Prezidentimiz adashganlar uchun to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatib berdi. 6. Bolam, ho‘l-u quruqqa qanoat qil, ana o‘shanda sen, kayvoniy odam bo‘lasan. 7. Muallif dutor haqida yozadi va bu bilan o‘zbek cholg‘u asbobini birinchi bo‘lib tilga oladi. 8. O‘g‘lining dardida sarg‘aygan onaning oh-vohlariga chidab bo‘lmasdi. 9. Tun o‘z o‘rnini tongga bo‘shatib berdi. 10. Navoiy ko‘hna Sharqning ulug‘ mutafakkiri sifatida o‘z asarlari bilan osha davr ijtimoiy masalalarini ham ko‘tarib chiqdi. 11. Go‘zal bu gaplarning hammasini yuragining tubiga joylagan edi, uni hech kimga oshkor ayta olmasdi. 12. Yigitning uylanayotganini eshitgan qizning qalbi yaralandi.
Shayton, tulki, ola, tor, yumshoq, dum, ajdaho, ilon, tomoq, luqma, dunyo, og‘irlik, shisha, tosh, karam, do‘st, nafis, mol, bel, yengil, gul, sher, uch, quloq, oyoq kabi so‘zlarni ham o‘z, ham ko‘chma ma’noda qo‘llash mumkin.