Бухоро давлат университети

Гинкгосимонлар (Ginkgoopsida) синфи (аждод).
Бу синфга ўтмишдан сақланиб келаётган битта оила (гинкгодошлар-Ginkgoасеае) га мансуб битта монотип реликт тур (Ginkgo biloba) киради. Гинкгодошлар оиласининг 17 га яқин туркумлари вакилларининг қазилма ҳолдаги қолдиқлари топилган. Уларнинг энг қадимгиси - сфэнобайералар бўлиб, улар перм даврига оид қолдиқлардан топилган. Гинкгодошлар бўр давридан бошлаб табиатда камайиб борган.
Табиий шароитда гинкго фақат шарқий Хитойнинг Тянму Шан тоғида озроқ майдонда сақланиб қолган. Сўнгги пайтларда Хитойдан гинкгонинг иккинчи тури топилганлиги ҳақидаги маълумотлар бор. Гинкго сўзи япон тилидан олинган бўлиб, «кумушранг ўрик» ёки «кумушранг мева» деган маънони англатади. Япония, Хитой, Кореяларда бу муқаддас дарахт сифатида зиёратгох жойларда, паркларда ўстирилган. 1730 йилларда у ғарбий Европага келтирилади.
1771 йилда К.Линней бу ўсимликка Гинкго билоба деб илмий ном берган. Кўп мамлакатларда шу жумладан Ўзбекистонда ҳам 1920 йилдан бошлаб манзарали ўсимлик сифатида ўстирилади.
Гинкго билоба-баландлиги 30 м дан ошадиган, қишда баргини тўкувчи сийрак шох-шаббали дарахт. Барглари оддий узун бандли, елпиғичсимон. Барг япроғи икки бўлакли. Гинкгонинг игна баргли дарахтлардан фарқи шундаки, унда смола ҳосил бўлмайди.
Гинкго-икки уйли ўсимлик. Кулай шароитда гинкго 20-30 ёшларида уруғ бера бошлайди. Гинкголарда эркаклик (микростробил) ва урғочи (мегастробил) қуббалари қисқарган шохларда жойлашган.
Эркаклик қуббаларининг учида микроспорофиллар спирал ҳолда жойлашган. Микроспорофиллари қисқа бандли бўлиб, ҳар биттасида иккита, баъзан 3-4 та микроспорагия (чангдонлар) жойлашган. Микроспорангийларда ҳосил бўладиган микроспоралар(чанглар) саговникларнинг микроспорасига ўхшаш. Микроспоранинг ўсиб, эркаклик гаметофитга айланиши микроспорангийдан ажралиб чиқмасдан аввал, унинг ичида боради. Тайёр микроспора баҳорда уруғ куртакнинг чанг камерасига тушгандан сўнг ундан иккита ҳаракатчан сперматозоид ҳосил бўлади. Сперматозоид тухум ҳужайрани уруғлантиргандан сўнг зигота, ундан кейин уруғ муртак ҳосил бўлади. Уруғларнинг интигументидан уруғ пўсти ҳосил бўлади. Уруғ муртагининг тараққиёти кўпинча уруғ ерга тўкилгандан сўнг боради. Бу жиҳатдан гинкгодошлар ҳам саговникларнинг тараққиётига ўхшаб кетади. Гинкгонинг уруғида тиним даври бўлмайди.
Гингколар узоқ умр кўрувчи дарахтлардан ҳисобланади. Хитой, Корея ва Японияда 1000 ёшдан ортиқ яшаган туплари бор.
Гинкго уруғи ёрдамида ва қаламчасидан кўпаяди. Гинкго ҳавоси ифлосланган жойларда ҳам бемалол ўсаверади, касалликларга ҳам чидамли. Шунинг учун уни манзарали ўсимлик сифатида ўстириш мақсадга мувофиқ. Уруғининг ташқи юмшоқ этли қавати истеъмол қилинади. Филогенетик жиҳатдан улар кордаитларга анча яқин туради.
Gingkgoales тартиби ҳозир Ginkgoaceae деган атиги битта оилани ўз ичига олади, бу оиланинг бирдан-бир вакили гинкео ( Ginkgo biloba) дир.
G.Biloba адл бўладиган дарахт бўлиб, баландлиги 30-40 м га, йўғонлиги 3-4 м га етади. Пояси 18 см гача боради, масалан, Австралияда ўсувчи Macroramia Hopei нинг пояси шунча келади. Ginkgo барглари жуда ғалати: улар одатда икки бўлакка бўлинган учбурчак пластинкадан иборат бўлиб, узун бандга айланади; баъзан пластика яхлит бўлади.
Ginkgo - икки уйли ўсимликдир: унинг микро - ва макро-спорангийлари ҳар хил индивидда ҳосил бўлади.


Кордаитлар 
Кордаитлар асосан палеозой эрасида ўсиб, ҳозир қуриб битган ўсимликлар тартибидир. Тартибнинг энг яхши ўрга-нилган вакили Cordates туркумидир.
Танасида сербар ёғоч зонаси билан ўралган, ўша ёғоч қисми тузилиши жиҳатидан нинабарглиларнинг ёғоч қисмига ўхшаган эди.