Бугун Ўзбекистон Республикаси-иқтисодиёти бозор иқтисодиётига асосланган, тўхтовсиз ривожланаётган давлат

Темир йўл омборлари ва қурилмалари



Темир йўл омборларининг мақсади ва таснифи. Темир йўл бекатлари, омборлари-юкларни вагонларга ортиш ва уларни ташиш учун қабул қилиниши, вагонлардан туширилиши ва юк қабул қилиб олувчилар ўз омборларига олиб кетгунларигача бўлган қисқа вақтда сақлаш учун мўлжалланган. Бундан ташқари омборларда юкларни қабул қилиш ва тарқатиш, йўналишлари бўйича саралаш ва ҳоказо жараёнлари ҳам бажарилади.
Омборлар сақланадиган юкларнинг турига қараб, умумий ва ихтисослашган бўлади. Ихтисослашган омборларда фақат бир хил, яъни алоҳида сақлаш шароитини талаб қиладиган юклар сақланади. Масалан: минерал қурилиш материаллари сақлаш омборлари. Умумий омборларда эса бир–бирига ёмон таъсир қилмайдиган турли турдаги юклар сақланади.
Юкларни сақлаш конструкцияси бўйича омборлар очиқ, ёпиқ ва платформаларга бўлинадилар.
Ёпиқ омборларда (2.5 расм) асосан қимматбаҳо юклар сақланади. Уларга атроф муҳитнинг таъсири бўлмаслиги керак. Бундай омборлар бекатларда асосан очиқ ёки ёпиқ платформа комплексларида, ҳамда алоҳида қурилади. Ёпиқ омборлар, гумбаз шаклида қурилган бўлиб, уларни ичига 1 тадан 6 тагача ортиб тушириш машиналарни жойлашади (2.6 расм), ҳамда йўллар ташқарида жойлашган омборлар бўлиши мумкин.
Катта ҳажмдаги донали ҳамда ўралган юкларни қайта ишлашда, гумбаз шаклида ишланган омборлар қурилиши арзонроқ тушади. Бундан ташқари бундай омборларда ортиш, тушириш ишларида механизациялардан тўлиқ фойдаланиш мумкин, ҳамда юкларнинг сифати бузилмайди, меҳнат шароити яхшиланади.

Расм 2.5. Ёпиқ юк омбори (пролет узунлиги-18 м)

Расм 2.6. Ангар турдаги омбор умумий кўриниши

Ёпиқ омборлар 1 пролетли (24м+30м), 2 пролетли (30 м+30м) ва 3 пролетли (24м+30м+24м). Бундай омборларни лойиҳалашда, бир бинонинг ўзида қабул қилиш, тарқатиш, ҳамда майдалаб жўнатиш-жараёнларини бажариш кўзда тутилган. Бунда ўртадаги платформа сараловчи вазифасини бажаради.

Пакетли ташишларни кўпайиши ва штабелловчи воситаларни қўлланилишини ҳисобга олиб, баландлиги оширилган бир қаватли омборлар қўлланилмоқда, шу жумладан юкларни стеллажларда сақлаш.
Усти ёпиқ омборлардан (2.7 расм) ёғингарчиликдан зарарланадиган, лекин шамол ва кам ҳаводан зарарланмайдиган юкларни (ўралмаган жиҳозлар) сақлашда фойдаланилади.
Очиқ платформадаги омборлар ёғингарчилик ва ҳаво ҳароратини ўзгаришидан чўчимайдиган юклар учун мўлжалланган яъни (автомобиллар, қишлоқ хўжалик машиналари ғишт ва бошқалар).

Расм 2.7. Ёпиқ платформа умумий кўриниши

Очиқ майдончалар, контейнерлар, оғир вазнли юклар, узун ўлчамли ёғоч материаллари ва сочма юкларни сақлаш учун хизмат қилади. Улар бир ёки икки томонлама бетон, асфальт ҳебен ёки брус ётқизилган майдонга бўлиши мумкин.

Темир йўл омборлари, берилган ташиш ҳажмни бажарилишини таъминлаши, юкларни сифатли ва сонли сақланишини таъминлаши, ҳаракатдаги таркибга ўз вақтида ишлов берилишини таъминлаш, ортиш тушириш ишларида механизацияларни қўлланишини таъминлаш, юкларни қайта ишлаш, темир йўлдан автомобилларга ортишдаги мослик, юкларни қайта ишлашга доир бўлган тўғри вариантларни қўллаш.
Омборларни ишини ташкил қилиш ва жиҳозлашда ёнғин хавфсизлиги, техника хавфсизлиги, меҳнат муҳофазаси ва атроф муҳит муҳофазаси каби талабларга риоя қилиниши шарт.