“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

Shaxslar guruhi 
Germaniyaning monopoliyaga qarshi qonuni raqobat siyosati maqsadlarida 
shaxslar guruhini (korxonalar) yagona korxona sifatida ko`radi. Biroq, shaxslar 
guruhi deganda Aksionerlik jamiyatlari to`g`risida qonunga va Qo`shma 
kompaniyalar to`g`risidagi qonunga talablari nazarda tutiladi: 
36 (2) moda. Agar qatnashuvchi korxonalar nazorat qilinsa yoki korxonani 
Aksionerlik jamiyatlari to`g`risidagi qonunning 17 moddasi doirasida yoki 
Qo`shma korxonalar to`g`risidagi qonunning 18 moddasi doirasida nazorat qilinsa, 

---

100 
u holda ushbu tarzda affilirlangan korxonalar yagona korxona sifatida ko`riladi. 
Agar bir nechta korxona birgalikda boshqa korxonaga ta’sir ko`rsatishni amalga 
oshirishi mumkin bo`lsa, u holda ularning har biri nazorat qiluvchi sifatida 
ko`riladi. 
Xalqaro shartnomalar 
GFR Oliy Federal Sudi yuqori fuqorolik sudi hisoblanadi va faqat Federal 
Konstitusion Sudning qarorlariga bo`ysunadi. Federal Konstitusion Sud va yeH 
Oliy Adolat Sudi o`rtasida rasmiy ierarxiya mavjud emas, biroq amaliyotda Oliy 
Adolat Sudining qarorlari Germaniya Konstitutsiyasiga zid bo`lmasligi sharti 
bilan, birinchisi ikkinchisining qarorlarini hisobga oladi. 
Germaniya qonunchiligi OESR Tavsiyalari va VTO qoidalariga amal qilish 
majburiyatini o`z zimmasiga oladi. 
Ustun mavqeini suiiste’mol qilish 
GFR “Raqobatni cheklashga qarshi Qonun”ni yeH qonunchiligi bilan 
kelishilgandan so`ng ustun mavqini suiiste’mol qilishni ochiq tarzda man qiladi 
(19 (1)modda). Qonunning 19 moddasini (4) qismida ushbu qonunbuzilishlarni 
to`rtta asosiy guruhi keltiriladi: 
1. to`sib qo`yish (obstruksiya), 
2. ekspluatatsiya, 
3. kamsitish, va zarar infratuzilma xizmatlaridan foydalanishni rad etish 
(inshootlar). 
19 (4) modda 
Suiiste’mol qilish mavjud bo`ladi qachonki, ustunlikka ega korxona 
tovarlarni ma’lum turlari yoki tijorat xizmatlarini yetkazib beruvchi sifatida bo`lsa: 
1. 
boshqa 
korxonalarni 
shunday 
tarzda 
raqobatlashish 
imknini 
yomonlashtiradi, shunday qilib bozordagi raqobat xech qanday ob’ektiv 
asoslarsizbuziladi; 
2. samarali raqobat mavjud bo`lgan holatda bo`lishi mumkin bo`lmagan 
xaqni va boshqa ish shartlarini talab qiladi; ushbu ma’noda korxonalrni 
taqqoslanadigan bozorlardagi xatti-harakatlari, ya’ni samarali raqobat ustun 
bo`lgan holda, e’tiborga olinadi; 
3. ushbu tarzda tabaqalashtirish uchun ob’ektiv sabablar mavjud 
bo`lmaganda taqqoslanadigan (o`xshash) bozorlarda ustunlikka ega bo`lgan 
korxona o`xshash xaridorlardan unchalik qulay bo`lmagan haq to`lash va boshqa 
ish shartlarini talab qiladi; 
4. boshqa korxonani o`z tarmoqlariga va infratuzilma xizmatlariga kirishiga, 
bir xil haq to`lashni o`rnatishga to`sqinlik qiladi, bunda vertikal bo`yicha yuqori 
yoki quyida joylashgan bozorlarda ustunlikka ega bo`lgan korxonani raqibi 
qonuniy va haqiqiy sabablarga ko`ra ushbu tarzdagi parallel foydalanish holaiga 
ega bo`lmasin; bunday holat taalluqli bo`lmaydi qachonki, ustunlikka ega bo`lgan 
korxona operasion yoki boshqa sabablarga ko`ra birgalikdagi (parallel) foydalanish 
mumkin emasligini ko`rsatib bersa. 
Shunday qilib, GFR qonunchiligi qanday holat ustun mavqini suiiste’mol 
qilish deb e’tirof etilishiga aniq ta’rifni keltirmaydi, va ushbu buzilishlarni 4 ta 

---

101 
turinigina keltiradi. Na “bozorlarni monopollashtirish”, na raqobatni kamsitish”, na 
iste’molchilar/xaridorlar manfaatlarini himoya qilish” mezonlari eslatiladi. 
Suiiste’mol qilishni keltirilgan 4 ta turini bittasi ham “bozorlarni 
monopollashtirish”na tegishli emas. Sherman Qonunidan (AQSH) farqli tarzda, 
GFR “Raqobatni cheklashga qarshi Qonun”ni “bozorlarni monopollashtirish”ni 
taqiqlamaydi. Har xil korxona ustun mavqeni olishi mumkin va ushbu holat bilan 
bog`liq o`zining raqobat afzalliklaridan suiiste’mol qilmasdan foydalanishi 
mumkin.