Bosim bilan haydash va issiqlik mashinalari

Nazorat savollari:

1. 
   Maxsus nasoslar nima vazifani bajaradi?
   
2. 
   Maxsus nasoslar sifatida qaysi nasoslar ishlatiladi?
   
3. 
   Rotorli nasosning vazifasi nima?
   
4. 
   Rotorli nasoslarga qaysi nasoslar kiradi?
   
5. 
   Shesternyali nasoslar qayerda o’rnatiladi va ularning afzaligi nimada?
   
6. 
   Plastinali nasosni tuzilishining xususiyati nimada?
   

Mavzu-15. Havo so’ruvchi qurulmalar
15.1. Umumiy tushunchalar va asosiy ko’rsatkichlar hisobi;
15.2. O’qli nasos va ventelatorlarning hisobi, xarakteristikasi va rostlash usullari.
Tayanch iboralar: nazariy so’rish balandligi, hajmiy yo’qotilishlar, valdagi quvvat, parrak uzunlig, panjara qirqimini.


UMUMIY TUSHUNCHALAR VA ASOSIY KO’RSATKICHLAR HISOBI.
O’qli mashina (nasos, ventilator, kompressor) larda energiya mashina validan oqimga vtulkaga maxkamlangan konsol, parrakli ishchi g’ildirak yordamida uzatiladi. Mashinaning g’ildiragi o’q bo’yicha yunalishini saqlaydi, parraklari esa aylanish tekisligiga nisbatan burchak ostida joylashganligi uchun, g’ildirak suyuqlik (gaz)ni o’ziga tortib, biroz aylantirib g’ildirak o’qi bo’yicha yunaltiriladi (9.1- rasm).

15.1-rasm. To’rt parrakli o’qli mashinaning sxemasi

Nazariy so’rish balandligi, bo’lganda, Eyler ifodasi bo’yicha aniqlanadi,

(15.1)
bunda sarf koefsienti,
Gildirak yaratadigan nazariy bosim ifodasi:
(15.2)

Mashina oqim qismdagi ishqalanish va uyurmalar hosil bo’lishi, zichsizliklardan oqimning bir qismini oqib ketishi, podshipnik va salniklarda mexanik ishqalanish, shuningdek disklarni suyuqlik gaz(ga) ishqalanishi natijasida o’qli mashinalarda energiya yo’qotilishlari sodir bo’ladi.

Nazariy bosimdan haqiqiy bosimga quyidagi ifoda orqali o’tish mumkin:
(15.3)
bunda η_p – parraklar panjaraning FIKi.
Agarda panjarada bosim dan gacha oshsa va panjaradagi bosim yo’qolishini Δp bilan belgilasak, unda bo’ladi.
Pog’onada sodir bo’ladigan bosim ifodasini quyidagicha ta’riflanadi:
(15.4)

bunda  - bosimni oshiruvchi diffuzorli effect,

(15.5)
c₃, c₄ - diffuzorga kirish va chiqishdagi absolut tezliklar;
ΣΔp - gidravlika ifodalari orqali aniqlanadigan kiritish va chiqarishdagi bosim yo’qolishlari.
Mexanik FIK zichlantirgichlarda ishqalanish, podshipnik va disklarda ishqalanishlar hisobidan energiya yo’qotilishlarni hisobga oladi,
η_m = 0,94÷0,98. (15.6)
Hajmiy yo’qotilishlar kichik bo’lgani uchun, η_h ≈ 1.
Pog’onaning gidravlik FIK ifodasi:
  (15.7)
O’qli nasos va ventilatorlar uchun
 . (15.8)
Pog’onaning to’liq FIKi quyidagicha aniqlanadi:
. (15.9)
Valdagi quvvat :
(15.10)