Бошқариш”, “назорат қилиш” маъноларига эга, “space

Кибержиноятчилик ва унинг мамлакатимизда кенг тарқалаётган янги кўринишлари


Кибермакон – инглизча “cyberspace” сўзидан олинган, “cyber” олд қўшимчаси, юнонча “kyberman” сўзидан келиб чиққан, “бошқариш”, “назорат қилиш” маъноларига эга, “space” – инглизча макон, майдон, фазо маъносида қўлланилади
Кибермакон сўзи америкалик олим Уильям Гибсоннинг асарларида («Burning Chrome» новелласи (1982), “Neuromancer” романи (1984) қўлланилган.
У ўз асарларида компьютернинг ички хотираси, симлари, компьютер уланган тармоқни шундай номлади ва унга “умумий галлюцинация майдони” деб таъриф берган.
Кибермакон нафақат интернет ёки компьютер тармоқлари орқали амалга ошириладиган маълумотлар алмашинуви, балки автоматлаштирилган тарзда бошқариладиган тизимлар мавжуд бўлган маконни қамраб олади.
Унинг реал макондан фарқи, клавиатура ва сичқончани ҳаракатлантиришдан бошқа жисмоний ҳаракат талаб қилинмайди.
Шу нуқтаи назардан ёндашганда, кибержиноят – компьютер, телекоммуникация ва бошқа тармоқлар орқали, кибермаконда содир этиладиган жиноят ҳисобланади.


Кибержиноятларнинг ўзига хос хусусиятлари:
- виртуал маконда содир этилади, яъни компьютер, мобил қурилмалар ёрдамида, интернет ва бошқа алоқа, телекоммуникация тармоқларида амалга оширилади;
- аниқ географик ҳудудга эга эмас, яъни тармоқларда содир этилганлиги сабабли унинг ҳудудини аниқлаб бўлмайди
- ашёвий далилларни “қўл билан ушлаб, аниқлаб бўлмайди, яъни рақамли далиллар ҳисобланганлиги сабабли, уларни махсус кодлар, дастурлар ёрдамида аниқлаш мумкин;
- тадқиқот олиб боришда анъанавий криминалистик услублардан фойдаланилмайди, яъни бармоқ изи, пояфзал изи, трасологик белгилар мавжуд бўлмайди.

Фишинг – ингл. “phishing” сўзидан олинган бўлиб, “fishing” - балиқ ови ва “password” - пароль сўзлари бирикмасидан ҳосил бўлган.
Ф ишинг интернет фирибгарлигининг бир тури бўлиб, фойдаланувчининг идентификацион маълумотларини (парол, кредит карта рақами, банк ҳисоб рақами, телефон рақами ва бошқалар) қўлга киритиш унинг асосий мақсади ҳисобланади.