22. Тадқиқот методикаси ва унинг хақида умумий тушунчалар. 23. Тадқиқотларда математик услублардан фойдаланиш

22. Тадқиқот методикаси ва унинг хақида умумий тушунчалар.

23. Тадқиқотларда математик услублардан фойдаланиш.

24. Аналитик методлар.
ЖАВОБЛАР

1. Тадқиқот методикаси ва унинг хақида умумий тушунчалар. Ilmiy tadqiqotlarda empirik, elementar-nazariy, tarkibiy-genetik, analiz va sintez metodlari qo`llaniladi.

Umumiy metodlar uch guruhga bo`linadi: 1) empirik tadqiqot metodlari (kuzatish, taqqoslash, o`lchash, eksperiment); 2) nazariy tadqiqot metodlari (abstraktlikdan konkretlikka ko`tarilish va b.); 3) empirk va nazariy tadqiqot metodlari (analiz va sintez, induksiya va deduksiya, modellashtirish, abstraktlashtirish va b.).

Analiz (taxlil) – ob`ektni qismlarga, bo`laklarga, tomonlarga, elementlarga ajratib, ularning har birining mazmun – mohiyatini o`rganish, bilishdir. Analiz metodi butunni tashkil etgan qismlar, bo`laklar, tomonlar, elementlar ularning butun tarkibidagi o`rni aniqlanadi. Analiz orqali predmet va hodisalarning tarkibi (strukturasi), tuzilishi o`rganiladi va bilinadi. Sintez (ajratib olish) – analiz tufayli ajratilgan bo`laklar, tomonlar, qismlar, elementlarni o`zaro biriktirib, ularni bir butun holga keltirishdir. Sintez metodi tadqiqotchiga butunning bo`laklari, qismlari, tomonlari, elementlari o`rtasidagi va ularning butun bilan bo`lgan aloqa va bog`lanishlarini bilishga imkon beradi.

2. Тадқиқотларда математик услублардан фойдаланиш. Ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish ma’lum bir sistemaga va oldindan

ishlab chiqilgan rejaga asosan olib boriladi. Ilmiy tadqiqotdan ko‘zlangan

maqsadga erishish aniq bir tadqiqot olib borish uslubiga tayangan holda va

unga asosan amalga oshiriladi.

Umuman tadqiqotlar olib borishda juda ko‘plab usullardan foydalaniladi.

Ulardan ayrimlari turli xil fan sohalarida foydalanilishi mumkin. Masalan,

matematik usullar, fanning turli sohalarida qo‘llanilsa, tenzometrik o‘lchash –

mexanikada, sistemali yondashuv, termodinamik usul – energetikada va

h.k.

Ilmiy tadqiqot ishlarida tadqiqotchi tomonidan o‘rganilayotgan obyektga

o‘xshash, uning ko‘rsatkichlarini o‘zida mujassamlashtirgan tizimi model. Agar obyekt jarayonlari, ularning kattaliklari, bog‘liqliklari matematik

ifodalar bilan ifodalangan bo‘lsa, model matematik bo‘ladi. Modellashtirish

o‘xshashlik bo‘yicha bo‘ladi.

deb qabul qilinadi.