Бошқариш”, “назорат қилиш” маъноларига эга, “space

С мишинг (ингл. SMiShing — «SMS» ва «фишинг») – СМС хабар орқали амалга ошириладиган фишинг тури. Бунда фирибгар жабрланувчига фишинг сайтига ҳаволани ўз ичига олган СМС хабар юборади ва ушбу сайтга киришга ундайди. Бунда,

Фойдаланувчига смс хабар орқали зарарли ҳавола юборилган бўлади;



Банк, таниқли компания ёки лотореяда ютуқли бўлганлиги тўғрисида билдириш мазмунида, хатоликлар билан ёзилган смс хабар юборилади;



“Табриклаймиз сиз ютдингиз” деган хабар келади ва совринни олиш учун кодни киритиш, бепул қўнғироқ қилиш ёки жавоб смс ёзиш, хабардаги ҳаволага кириш сўралади.


Мисол учун:
- “Телеграм” ижтимоий тармоғида “Омад Шоу” номли каналидан Бухоро шаҳрида яшовчи фуқаро Хамраева Мохинур Мухиддиновнанинг фойдаланувидаги профилга “Сизга ютуқ чиқди” деган мазмунда СМС хабар келган ва ютуқни мижознинг пластик картасига ташлаб берилиши кўрсатилган.
Мижоз ютуқни олиш учун дастлаб карта рақамларини ва кейинроқ код-паролларини маълум қилгандан сўнг, унинг пластик картаси ҳисобида бўлган 5.000.000 сўм пуллар талон-тарож қилинган. Ушбу жиноятни 1998 й.т. Х.И. Қўзибоев (Андижон вилояти) содир этганлиги аниқланган.

Вишинг – (ингл. “vishing” = voice + phishing) телефон алоқаси орқали социал инженерияни қўллаган ҳолда амалга ошириладиган фирибгарлик тури, бунда фирибгар банк ходими, харидор ролини ўйнаб, тўлов карта конфеденциал маълумотларини билиб олади ва к артадаги маблағни ўзининг ҳисоб рақамига йўналтиради.
2020 йил ноябрь ойидан буён Россия Федерацияси, Қозоғистон Республикаси ҳудудида вишинг услуби ёрдамида фуқароларнинг банк пластик карталаридан пул маблағларини ўзлаштиришга уринишлар кескин кўпайиб кетганлиги кузатилмоқда.
Ўз навбатида, бу ҳолатлар мамлакатимизда ҳам кузатила бошлаган. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ҳам 2021 йил 16 апрель куни эълон қилган хабарларида, интернет фирибгарлари ўзларини банк ходими сифатида таништириб, гўёки шубҳали молиявий операция сабабли банк пластик карта блокланиши хавфи мавжудлигини айтиб, фойдаланувчи тўғрисида конфеденциал маълумотларни кўлга киритишга уринаётганлигидан огохлантириб келмоқда.
Вишинг услуби ёрдамида конфиденциал маълумотларни қўлга киритиш орқали жабрланувчининг банк пластик картасидаги маблағларни эгаллашнинг кенг тарқалган кўриниши сифатида қуйида ҳолатни кўриб чиқиш мумкин.
Ижтимоий тармоқларда ёки телевиденияда намойиш қилинган, моддий кўмакка муҳтож бўлган фуқароларни қидириб топиб, уларга қўнғироқ қилиб боғланиб, ўзларини ҳайрия жамоасининг эҳсон қилувчилари сифатида кўрсатади. Муҳтож фуқароларнинг ишончига кириб олгач, ҳозирда банк пластик картасида қанча пули борлигини ва соғлиғи тикланиши учун яна қанча маблағ кераклигини сўрайди.
Кейин банк пластик картасига маблағ ўтказиб беришини айтиб, банк пластик рақамини сўрайди, кейин ўтказмани юборишда муаммо борлигини билдириб, унга код юборилганлигини, ўша кодни ўқиб беришини сўрайди. Муҳтож фуқаро кодни ўқиб бергандан сўнг, ўша фирибгар муҳтож инсоннинг банк пластик рақамига уланиб олиб, ҳисобида бўлган жами маблағларини ўзининг банк пластик рақамига ў тказиб олади.
Мисол учун: Фарғона вилоятида яшовчи Ҳайдаров Акмалжон жигар церрози касаллиги билан даволанаётганлиги учун унга моддий ёрдам кўрсатиш мақсадида ташкил этил ган “Телеграм” мессенджеридаги “Акмалжонга ёрдам” номли хайрия каналига Қашқадарё вилоятида яшовчи, 1999 й.т. Сайфуллаев Орифжон аъзо бўлиб кириб, бемор А.Хайдаровга қўнғироқ қилган ва унга пул ўтказишини айтиб алдаб, картанинг кириш паролини қўлга киритган. Натижада, карта ҳисобида бўлган 2.000.000 сўм пулларини талон-торож қилинган.
Фуқаро О.Сайфуллоевга нисбатан ЎзР ЖКнинг 168-моддаси
3-қисми билан жиноят иши қўзғатилган.