Бош мия катта ярим шарлари пустлоғИ

Одам мия пўстлоғидаги сенсор зоналарни таъсирлаш ва емириш эффектлари. Одам мия пўстлоғидаги сенсор зоналарнинг локализацияси асосан мия операциялари вақтида пўстлоқнинг турли нуқталарига электр токи билан таъсир зтиб ўрганилган. Операциялар маҳаллий анестезия билан қилингани учун, қандай сезгилар келиб чиқаётганини бемор аниқ айтиб тура олади. Пенфилд ва бошқаларнинг ўтказган мукаммал текширишлари бу сезгиларнинг ҳамиша элементар характерда бўлишини кўрсатади. Масалан, одамнинг кўрув зонаси таъсирланганда ёруғлик, қоронғулик ва турли рангларнинг сезгилари келиб чиқади. Бу соҳа таъсирланганда ҳеч қандай мураккаб кўрув галлюцинациялари кузатилмайди. Мия пўстлоғининг эшитув зонаси таъсирланганда ҳар хил товушлар сезгиси келиб чиқади, бу товушлар баланд ва паст, қаттиқ ва секин бўлиши мумкин, аммо электр билан таъсир этишда бемор. ҳеч қачон нутқ товушларини идрок қилмайди. Соматосенсор зона таъсирланганда тегиш, санчйш, эт увишиш сезгилари, баъзан суст температура ёки оғриқ сезгиси келиб чиқади. Рўйрост оғриқ сезгилари деярли ҳеч қачон кузатилмайди. Ҳид билув ёки таъм билиш зоналари таъсирланганда ҳар хил ҳид ёки таъм (кўпинча нохуш) сезгилари келиб чиқади.
Одам мия пўстлоғининг сенсор зоналари емирилганда гавданинг зарарланиш очагига қарама-қарши томонида сезувчанликнинг шу тури аксари қаттиқ бузилади. Кўрув зоналари икки томонлама зарарланганда киши кўр бўлади, эшитув зоналари олиб ташланганда эса қулоқ кар бўлиб қолади. Одам миясига қон қуйилганда, ўсма пайдо бўлганда, жароҳатланганда сенсор зоналарнинг функциялари ҳайвонлардагига нисбатан кўпроқ бузилиб, ҳадеганда компенсацияланмайди. И. П. Павлов катта ярим шарлар пўстлоғининг турли қисмларини олиб ташлаб, итлар устида қилган тажрибаларига асосланиб, ҳар бир анализаторнинг пўстлоқдаги учида марказий қисм ёки ядрони ва тарқоқ элементларни ажратиш керак, деб хулоса чиқарган эди. Қенг соҳада жойлашган ва анализатор ядросидаги каби рецепторлардан импульслар оладиган нерв ҳужайраларини И. П. Павлов тарқоқ элементлар деб атаган эди. Анализатор ядроси емирилганда функциялар тарқоқ элементлар борлиги туфайли компенсацияланади. Анализаторларнинг мия пўстлоғидаги учларида нерв ҳужайралари сенсор зоналарда кўпроқ тўплангани учун бўлса керак, одамда функциялар компенсацияси ҳам камроқ бўлади.