Эгилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш. Марказий чўзилган элементларни ҳисоблаш. Марказий сиқилган элементларни ҳисоблаш

Эгилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш. Марказий чўзилган элементларни ҳисоблаш. Марказий сиқилган элементларни ҳисоблаш.
Эгилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш.


Режа:

1. 
   Металл конструкциялари ҳисоблаш асослари.
   
2. 
   Эгилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш.
   
3. 
   

Эгилишга ишлайдиган элементларнинг биринчи гуруҳига тааллуқли чегаравий ҳолат деганда уларнинг юк кўтарувчанлик қобилиятини йўқотиш деб тушунилади. Бунда элементда пластик бузилиши, устиворлик йўқолиши ҳамда ҳаддан зиёд пластик деформация содир бўлишлиги тушунилади.

Шунинг учун эгилишга ишлайдиган элементлар қуйидаги шартларни қаноатлантириши зарур:

W
  ^М
 R 
_{ } QS_x
 R 
(7.1)

y c
x min
I _xt_

s c
бу ерда: «М» ва «Q» - ҳисобий юклардан ҳосил бўлаѐтган энг катта эгувчи момент ва кесиб ўтувчи куч,
W_{x min} - кесимнинг энг кичик бўлган қаршилик моменти,
S _x - кесимнинг статик моменти,
t_ - тўсин деворчасининг қалинлиги,
R_s - пўлатнинг қирқилишга бўлган ҳисобий қаршилиги.
Шу шарт (7.1) бажарилса пўлат материали эластик ҳолатда ишлаши таъминланади ва атом аро боғланиш тизими бузилмайди.

Расм 7.1. Тўсиннинг ишлаш ҳолатлари;

1. 
   эластик ҳолатда ишлаши, 2 - эластик - пластик ҳолатда ишлаши,
   

3 - пластик ҳолатда ишлаши.

Агар элемент иккала бош текисликлар (Х ваУ ўқлар) бўйича эгилса:

  ^Mх У  ^My  X  R 

(7.2)

I
^Ixn
y c
yn

бу ерда: Х ва У - ҳисобланаётган нуқтани координаталари,
I_x ва I_у – х ва у ўқларга нисбатан кесим юзанинг инерция моментлари.
Юклар ортиши билан тўсин кесимининг четки толаларидаги кучланиш оқувчанлик чегарасига етади. Юкланишнинг янада оширилиши толалардаги кучланишга катта таъсир кўрсатмайди. Қўшимча юкни қабул қилиш учун тўсиннинг энг зўриққан толалари яқинидаги толаларда ҳам кучланишлар аста-секин  _оқ га тенглаша боради ва пировардида кўндаланг кесимнинг кучланишлар эпюраси тўғри тўртбурчак шаклга келади. Бу ҳолат энг катта эгувчи момент қийматига мос келиб, пластиклик шарнири деб аталади. Гоҳида эгилишга ишлаѐтган элементларни материали эластик- пластик ҳолатида ишлаши бўйича ҳисоблаш рухсат этилади. Бошқа сўз билан айтганда биринчи ва иккинчи чегаравий ҳолатлар шартларига жавоб бериш шарти билан эгувчи элементларда пластик деформациянинг ривожланишига руҳсат этилади:

  ^М
СW
 R_y
  _с
(7.3)

Иккинчи чегаравий ҳолат бўйича текширишдан мақсад қурилмадан мўътадил фойдаланишга имконият бермайдиган эластик деформациялар содир бўлишининг олдини олишдир. Шунинг учун меъѐрий юклар таъсирида вужудга келадиган солқилик рухсат этилган солқиликдан ошмаслиги лозим:

 
^f _  ^f 
l _ l _(7.4)

Чўзилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш

Маълумки, пўлатларнинг пластик ҳолатга ўтиши
  
диаграммада

оқувчанлик чегарасидан бошланади. Баъзан конструкциянинг фақат эластик ҳолатида эмас, балки оқувчанлик ҳолатига ҳам ўтиб ишлашига руҳсат этилади ва ҳисоблашда бу омил эътиборга олинади.
Пластик деформацияларни чеклаш мақсадида, чўзилишга ишлайдиган элемент материалининг эластик ишлаш чегараси бўйича мустаҳкамлиги қуйидагича аниқланади:

бу ерда: N - ҳисобий куч;
  ^N
An
 R_  _c
(9.1)

А_n – элементнинг кўндаланг кесим юзаси;
R_y – элемент материалининг оқувчанлик бўйича ҳисобий қаршилиги;
_с – ишлаш шароитини эътиборга олувчи коэффициент.
Бу формула асосида чўзилишга ишлаѐтган элементлар ҳисобланганда материал эластик ҳолатда ишлаши таъминланади ва атомлар аро боғланишда ўзгариш бўлмайди.