Bob. Oshqozonosti bezining orolcha apparati kasalliklari

 
Jadval 3.1. Pankreatik xujayralar 
Hujayra turi 
Orollar hajmining taxminiy 
ulushi 
Sekretsiya mahsulotlari 
Dorsal 
ventral 
A-hujayralar (£) 
10% 
<5% 
Glyukagon 
V-hujayralar(β) 
70-80% 
15-20% 
Insulin, s-peptid, 
proinsulin, amilin, γ-
amino yog‘li
kislota(GAYOK) 
D-hujayralar(δ) 
3-5% 
<1% 
Somatostatin 
PP-hujayralar (F) 
<2% 
80-85% 
Pankreatik polipeptid (PP) 
 
INSULIN. 
1921 yili Banting va Best itning oshqozon osti bezidan ajraluvchi
giperglikemiya hamda glyukozuriya ekstraktini olib, bir yildan keyin qandli diabet 

---

bilan kasallangan bemorlarni davolash uchun insulin dori vositasini tayyorlashgan.
Insulinning kimyoviy tuzilishi 1953 yili Sendjer tomonidan tahlil qilingan. 
Insulin oshqozon osti bezining β hujayrasida sintezlanadi. Insulin geni 11- 
xromosomaning qisqa elkasida tarqalgan. Dastlab preproinsulin, keyin proinsulin 
hosil bo‘ladi, keyinchalik S-peptid va insulin molekulasi yoriladi. 
Proinsulinning 86-aminokislotali ketma ketligini A va V insulin zanjiri, 
shuningdek, 
35 
aminokislotali 
biriktiruvchi 
segment 
tashkil 
qiladi.
Karboksipeptidaza E fermenti tasirida ikki juft asosiy aminokislota molekulasi 
parchalanishidan keyin insulin (51 ta aminokislota qoldig‘i) va S-peptid (31 ta 
aminokislota qoldig‘i) hosil bo‘ladi. 
Proinsulindan insulin ajralib chiqqandan so‘ng S-peptid (molekulyar vazni 
3000 ga teng 31 ta aminokislota zanjiri) hosil bo‘ladi. Uning biologik faolligi 

---

ma’lum emas. U insulinga ekvimolyar miqdorda β-hujayrada sintezlanadi va 
parchalanadi hamda eng avvalo buyrakka tushadi. 
Insulin, 51 aminokislota oqsili ikkita zanjirdan:A-zanjir (21AK) va V-zanjir
(30AK) tashkil topadi. Zanjirlar bir -biri bilan ikkita disulfid ko‘prikchalar bilan 
birikadi. Yana bitta disulfid ko‘prikcha A zanjirda 6 va 11-aminokislotalarni o‘zaro 
bog‘laydi. Inson insulinining molekulyar vazni 5808 ga teng. Qondagi endogen 
insulinning yarim yashash davri 3-5 daqiqadan iborat. U birinchi navbatda, jigar, 
buyrak va yo‘ldosh insulinazalar tomonidan parchalanadi. Bitta qon passaji jigar 
orqali taxminan 50% insulinni yo‘qotadi. 
Sekretsiyasi 
Sog‘lom kishining oshqozon osti bezi bir kunda 30 birlik atrofidagi insulinni 
sintezlaydi. Qondagi uning bazal konsentratsiyasi o‘rtacha 30mkEd/ml (0,4ng/ml 
yoki 61 pmol/l) ni tashkil qiladi. Sog‘lom odamda normal nonushtadan keyin insulin 
darajasi kam holatlarda 100mkEd/ml (610pmol/l)ga ortadi. Periferik qonda insulin 
konsentratsiyasi ovqat iste’mol qilgandan 8-10 daqiqa o‘tgach ortadi, 30-45 
daqiqadan keyin maksimum darajaga etadi. Keyin uning darajasi qondagi glyukoza 
konsentratsiyasi bilan parallel holda kamayadi, 90-120 daqiqa o‘tgach dastlabki 
holatga qaytadi.