Bob. Biologiya o`qitish shakllari Dars ta'limning asosiy shakli sifatida

2.2 Nostandart dars turlaridan foydalanish xususiyatlari

O'smirlik davri ushbu yoshdagi bolalar bilan tarbiyaviy ishlarni tashkil etish nuqtai nazaridan eng qiyin deb hisoblanadi, shu bilan birga, bu davr aqliy rivojlanish va shaxsning shakllanishi bilan bog'liq holda juda muhimdir. Aynan shu davrda ijtimoiy qadriyatlarning o'zlashtirilishi, faol hayotiy pozitsiyaning shakllanishi va o'smirlarning o'zgarishi va rivojlanishining tegishli psixologik va shaxsiy jarayonlari juda murakkab va qarama-qarshidir.

O'smirning buyuk qadr-qimmati - uni o'z nazarida kattalar qiladigan barcha turdagi ta'lim faoliyatiga tayyorligi. Muammo shundaki, u hali ham bu tayyorgarlikni qanday amalga oshirishni bilmaydi, chunki u ta'lim faoliyatining yangi shakllarini qanday amalga oshirishni bilmaydi. Bu usullarni o`rgatish, ularga bo`lgan qiziqishni so`ndirmaslik o`qituvchining muhim vazifasidir.
O'smirlarning kognitiv jarayonlari bir qator xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Masalan, ular har doim o'z e'tiborini nazorat qila olmaydi, xususan, uni asosiy narsaga, asosiy narsaga jamlaydi. Ularning xotirasi hali mukammal emas, ular ko'pincha fikrlashda qiyinchiliklarga duch kelishadi. O'smirning aqliy faoliyatining nomukammalligi uning o'rganishda sezilarli qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. SHuning uchun ham har bir o’qituvchining eng muhim vazifasi o’quvchilarning bilish qiziqishlarini rivojlantirish, ularning aqliy faoliyatining oqilona usullarini va mustaqil o’quv-tarbiyaviy ish uslublarini shakllantirishni boshqarishdir. O'smirlar, shuningdek, dominant ehtiyojlar (kognitiv) asosida o'rganish motivlarini rivojlantiradilar, ular o'z bilimlarini kengaytirish, boyitish, mohiyatga kirish imkoniyati bilan juda qiziqadi. O'z-o'zini anglashning o'sishi bilan bog'liq bo'lgan bilimning ahamiyatini tushunish ham muhimdir [25].
O'smirlar bilan tarbiyaviy ishlarni tashkil qilishda ularning hissiy sohasining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olish kerak. Shuning uchun, o'smir qiyinchiliklarga duch kelganda, kuchli qarshilik hissi paydo bo'ladi, bu esa u boshlagan ishni oxiriga etkazmaslik, allaqachon qilingan narsalarni yo'q qilish va hokazolarga olib keladi. ayni paytda, agar faoliyat kuchli ijobiy his-tuyg'ularga sabab bo'lsa, u qat'iyatli, o'zini o'zi egallashi mumkin. Shuning uchun ham o‘smirlarga amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan vazifalarni berish, ularni tegishli bilim, ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirish juda muhimdir.
Didaktik ertaklardan biologiya darslarida ham yangi materialni o’rganish bosqichida, ham mustahkamlash bosqichida foydalanish mumkin.
6-sinfda yangi materialni o'rganish bosqichida siz quyidagi biologik ertaklarni o'tkazishingiz mumkin: "O'simlik hujayrasi" (A ilovasi) darsi mavzusida "Ideal shahar", "O'simliklarning yashash sharoitlari" mavzusida. "O'simliklarning yashash sharoitlari" darsi (B ilovasi), "Urug'larning unib chiqishi uchun shartlar" (B ilovasi) mavzusidagi "Kichik nihol".
Yangi materialni mustahkamlash bosqichida o'quvchilarga "O'simlik to'qimalari" darsining mavzusi bo'yicha "Qaysi mato muhimroq" ertak tuzish topshirilishi mumkin. 7-sinfda siz "Bochkadagi muammolar" o'yin viktorinasini o'tkazishingiz mumkin (Ilova D).
Kirovo-Chepetsk shahridagi 3-sonli o'rta maktabning o'qituvchi-tadqiqotchisi N.E. Talantseva o'z amaliyotida viktorina kabi o'yin turidan foydalangan [26]. Yangi “Ildiz” mavzusini o‘rganishda dars noan’anaviy shaklda – dars-sayohat tarzida o‘tkazildi.
Tyumen viloyati, Rajevskaya o'rta maktabining biologiya o'qituvchisi Safina A.A. o'z amaliyotida "Ildiz" mavzusidagi materialni umumlashtirishda yakuniy biologiya darsida viktorina kabi o'yin turidan foydalangan, dars "Aqlli va zukko" o'yinining shakli [27 ]
"Michurinsk 1-sonli o'rta maktab" ning biologiya o'qituvchisi Bobyleva O.V. [28] ko'pincha viktorina va o'yinlarning turli shakllaridan foydalangan, masalan, “Nima? Qayerda? Qachon?”, “Omadli imkoniyat”, “Breyn-Ring” va boshqalar. Uning fikricha, sinfda viktorinalardan foydalanish o'quv jarayonini jonlantiradi va diversifikatsiya qiladi, maktab o'quvchilarining kognitiv faolligini faollashtiradi va yangi materialni yaxshiroq mustahkamlashga yordam beradi. Masalan, "Qon aylanish tizimi" mavzusini o'rganishda, mavzuni aniqlashda "Nima? Qayerda? Qachon?". Sinf 4-5 kishidan iborat guruhlarga bo'lingan. Har bir jamoa seriya raqamini oldi va unda maslahatchi kapitan tanlandi. O'yin davomida har bir guruh ochko to'pladi, o'yin natijasi doskada aks ettirildi. Dars yakunida o‘yin natijalari sarhisob qilindi.
Krossvordlar noan’anaviy darslarda o‘yin faoliyatidan foydalanishning yana bir kognitiv shakli bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, biologiya o‘qituvchisi Lipatov P. I. [29] biologiya darslarini krossvordlar yordamida o‘qigan. Krossvordlarda berilgan topshiriqlar bolalarni unutilgan yoki yetarlicha o‘rganilmagan atamalar haqida darslik matniga murojaat qilishga undaydi. O'quv materialini takrorlash yoki mustahkamlashning o'yin shakli, hatto eng mehnatkash o'quvchilarning ham e'tiborini darslikka qaratadi. Shu tarzda tuzilgan dars o'quvchilarda qiziqish uyg'otdi, kognitiv faollikni rivojlantirdi.
Buryatiya Respublikasi Kizhinginskiy tumanidagi Verxnekodunskaya o'rta maktabining biologiya o'qituvchisi Pavlova T.A. [30] biologiya darslarida o'yin momentlaridan ham foydalangan. Uning fikricha, eng qiziqlari ham krossvordlardir. Ular frontal ish uchun ham, individual ish uchun ham ishlatilishi mumkin. Agar frontal ish uchun krossvord ishlatilsa, o'qituvchi "Bu nima?" Degan savol bilan rasmlarni ko'rsatishi yoki oddiygina krossvordga savollar berishi mumkin. Talabalar oldindan krossvord shaklini chizadilar yoki o'qituvchi tomonidan tayyorlangan trafaretdan foydalanadilar. Agar krossvord individual ish uchun mo'ljallangan bo'lsa, u holda ob'ektlarning tasvirlari to'g'ridan-to'g'ri kartada beriladi. Darsning natijasi shundan iboratki, barcha talabalar oldingi dars materialidan foydalangan holda bu vazifani engishadi. Yigitlar tezda ishga kirishadilar, ishtiyoq bilan krossvord uchun vazifalarni hal qilishadi. Eng faol talabalar ball bilan taqdirlanadi. Shunday qilib, o'qituvchilar ishida krossvordlardan foydalanish amaliyoti ularni biologiyani o'rganishda talabalarning bilish faolligini faollashtiradigan texnikalar arsenaliga kiritish maqsadga muvofiqligini tasdiqlaydi.
"Lipetsk 47-sonli fanlarni chuqur o'rganadigan o'rta maktab" shahar ta'lim muassasasining biologiya o'qituvchisi S.V. Terpugova “Protozoa” [31] mavzusida dars-konferentsiya oʻtkazdi. Dars-konferentsiya ma'lum shaklga taqlid qiladi, bunda mutaxassislar guruhlari matbuot vakillari bilan ma'lum bir mavzu bo'yicha eng muhim masala va muammolarni ommalashtirish va targ'ib qilish uchun aniqlik kiritishga qaratilgan suhbatdir. Shu tarzda tuzilgan dars mustaqil fikrlashga o‘rgatadi, tinglovchilar bilan so‘zlashish, adabiyot bilan ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi, mas’uliyat hissini uyg‘otadi. Ushbu darsda yigitlar juda samarali ishlashlari mumkin.
Biologiya fanidan bilimlarni nazorat qilish darslarida "Kursk 67-sonli o'rta maktab" MOU biologiya o'qituvchisi Makeecheva E.V., shuningdek, berilgan mavzu bo'yicha insho yozish kabi shakldan foydalanadi. Masalan, “Bo‘g‘im oyoqlilarning turi” mavzusini o‘rganib bo‘lgach, o‘quvchilarga “Men hasharotlar (yoki qo‘ng‘izlar, yoki kapalaklar yoki o‘rgimchaklar va hokazo) yurtiga qanday kirib kelganman” insho yozish vazifasi beriladi. Talabalar o'z ishlarida hayvonlar sinfining (otryadlarining) biologik xususiyatlarini aks ettirishlari kerak. So'rovning bu shakli muqarrar ravishda o'rganilayotgan materialning takrorlanishiga olib keladi, o'quvchilarni qo'shimcha materialga murojaat qilishga majbur qiladi, shuningdek, adabiyot, tarix va rus tili bilan fanlararo aloqalarni mustahkamlaydi. Umumiy so‘rovda tez-tez qo‘llaniladigan so‘rovning yana bir shakli o‘tilgan mavzu bo‘yicha krossvordlar, rebuslar, boshqotirmalarni tuzish va yechishdir. Bundan tashqari, Vazifaning o'zini ham, uning echimini ham baholashingiz mumkin. Bu vazifalar qo'rquv, noaniqlik tuyg'usini yo'q qiladi, chunki bu ish shaklida o'yin elementi qo'llaniladi. Biroq, bu bilan bir qatorda krossvordlar, rebuslar, boshqotirmalar atamashunoslik bilimini, o'tilgan mavzularning asosiy tushunchalarini to'liq baholash imkonini beradi [32].
O'qituvchi Kolesnik T.V.“13-son o'rta maktab. Novodzhereliyevskaya "Krasnodar o'lkasining MU Bryuxovetskiy tumani" jamoaviy o'yin shaklida "Hayvonlarning tabiatdagi o'rni" mavzusida so'rov o'tkazadi. Sinf ikki jamoaga bo'lingan "FOR" va "QARŞI". Yigitlar uyda so'rovnomaga tayyorgarlik ko'rmoqda, ma'lum bir otryad vakillari haqida kerakli ma'lumotlarni to'plashmoqda. So'rovning bu shakli bolalarni jamoada ishlashga va faktlar yordamida o'z nuqtai nazarini himoya qilish qobiliyatiga o'rgatadi. "Inson" kursini so'roq qilganda, o'qituvchi Kolesnik T.V. buzilgan holda maktab stolida individual organlarning qo'g'irchoqlari joylashgan vazifadan foydalanishni afzal ko'radi va talabalar ularni to'g'ri ketma-ketlikda to'plashlari va ularning funktsiyalari haqida sharh berishlari kerak [33] .
Zamonaviy maktabda o'qituvchi oldida turgan eng muhim vazifalardan biri bu o'smirning bilish usullarini muvaffaqiyatli o'zlashtira oladigan, uning psixikasini, aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishni davom ettiradigan o'quv faoliyatini shunday tashkil etishdir. Maktabning ushbu vazifasi nuqtai nazaridan o'quv jarayonining ajralmas elementi nostandart darslardir [34].
XULOSA
O'quv jarayonining samaradorligi ko'p jihatdan o'qituvchining darsni to'g'ri tashkil etish va darsning u yoki bu shaklini to'g'ri tanlash qobiliyatiga bog'liq.
Zamonaviy maktabning ta'lim-tarbiya jarayonini insonparvarlashtirishga va bolaning shaxsini har tomonlama rivojlantirishga yo'naltirilganligi, xususan, asosiy bilim, ko'nikma va ko'nikmalar shakllanadigan haqiqiy ta'lim faoliyatining uyg'un kombinatsiyasi zarurligini anglatadi. , o'quvchilarning individual moyilliklarini, ularning bilim faolligini rivojlantirish bilan bog'liq ijodiy faoliyat bilan. , nostandart vazifalarni mustaqil ravishda hal qilish qobiliyati va boshqalar.
Psixologik-pedagogik adabiyotlar va uslubiy adabiyotlarni tahlil qilib, quyidagi xulosalar chiqarishimiz mumkin:
- nostandart darslardan foydalanish bolalarning biologiyani o'rganishga qiziqishini oshiradi va nazariy ko'nikmalarni shakllantiradi;
- nostandart darsni o'tkazish mashaqqatli, ko'p ijodiy energiya, ixtiro va bolalarni ushbu ishga jalb qilishni talab qiladi, ammo shunga qaramay u muvaffaqiyatli amalga oshiriladi;
- maktab biologiyasining turli bo'limlarida nostandart qurilish darslarini qo'llash xususiyatlari ko'rib chiqiladi.