Biokimyo qism

3. Oqsilning issiqlik ta’siridagi denaturatsiyasi 

Ko’pgina  oqsillar  50-65°C  temperaturada  buzila  boshlaydi.  Yuqori 

temperatura 

oqsilning 

denaturatsiyasiga 

olib 

keladi, 

buning 

natijasida 

makromolekula  qaytmas  fizik-kimyoviy  va  biologik  xossalarining  o’zgarishiga 

uchraydi.  Qaynatish  natijasida  polipeptid  zanjiridagi  disulfid  bog`lari  buziladi  va 

makromolekulaning konformatsiyasini buzilishiga olib keladi. Qisqa vaqt qizdirish 

(nisbatan past temperaturada) natijasida denaturatsiya amalga oshmasligi mumkin. 

Lekin, keyingi qizdirishlar oqsil molekulasining buzilishiga olib keladi. 

Issiqlik  ta’siridagi  denaturatsiya  tezligiga  va  jarayonning  intensiv  borishiga 

muhitning  pH  va  elektrolitlarning  qo’shilishi  sezilarli  ta’sir  qiladi.  Oqsillar 

izoelektrik nuqtada cho’kmaga yaxshi tushadi. 

Muhitning  pHini  kislotali  yoki  ishqoriy  tomonga  o’tib  qolishi  natijasida 

oqsillarning  cho’kishi  to’xtab  qoladi.  Kuchli  kislotali  va  kuchli  ishqoriy  muhitda 

oqsillar  qaynatilganda  cho’kmaga  tushmaydi.  Kislotali  muhitda  oqsil  molekulasi 

musbat  zaryadlanadi,  kuchli  ishqoriy  muhitda  esa  manfiy  zaryadga  ega  bo’ladi. 

Elektrolitlarning  qo’shilishi  (masalan,  natriy  xlorid)  natijasida  xatto  kislotali 

muhitda ham oqsillarning koagulyatsiyalanish jarayoni tezlashadi.  

Reaktivlar:

 a) tuxum oqsili eritmasi, b) 1% li sirka kislota, v) 10% li sirka 

kislota, g) 10% li o’yuvchi natriy, d) natriy xlorning to’yingan eritmasi.