«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
434 
chiqarishda xom-ashyo sifatida ishlabtabobatda dorisi ateroskleroz, tromboflebit, 
vena qon tomirlarining yallig’lanishi, tromboz, varikoz kasalliklarini davolashda 
ishlatiladi. 
Oddiy archa 
– 
juniperus kommunis
. Bo’yi 12-18 m, diametri 25-40 sm, shox-
shabbasi tuxumsimon daraxt. Po’stlog’i qizg’ish sariq rangda yoki qo’ng’ir kulrang, 
yupqa po’st tashlab turadi. Kurtaklari 0,3 sm bo;lib, tangachasimon ninabarglar bilan 
qoplangan. Novdalari ingichka, uch qirrali. Ninabarglari qirrali, novdada 3 tadan 
bo’lib, doira shaklida joylashgan. Bargchalarining yuz tomonida yoriqchalar va mum 
qavati bo’lganligidan oqish ko’rinadi, orqa tomoni yaltiroq, bo’yi 1-1,5 sm, eni 6-1,5 
sm gacha bo’lib, tubi bo’g’imli.Oddiy archa urug’dan ko’payadi. Lekin urug’i juda 
sekin o’sadi. Kuzda sepilgani kelgusi yili bahorda, bahorda sepilgan esa keyingi 
yilning bahorida unib chiqadi. Uni parxish qilib, qalamchadan va payvandlab ham 
ko’paytirish mumkin. Archanng qubbalaridan rangsiz, o’ziga xos hidli moy olinadi. 
So’ng qoldig’i konditer sanoatida ishlatiladi. Qubbalari meditsinada ham ishlatiladi. 
Ninabarglardan efir moyi olinadi. Po’stidan esa lak tayyorlashda ishlatiladigan 
sandara olinadi. Tuproqni yog’in suvlari bilan yuvilishdan saqlashda va uning
sifatini yaxshilashda archaning roli katta. Chiroyli shakllari shaharlarda parklarga, 
ko’chalarga ekiladi. Uning turli shakllari ko’kalamzorlashtirish ishlarida katta rol 
o’ynaydi. 
Zarafshon archasi-
Juniperus zerafshanica
. Pomir-Oloy, G’aebiy Tyanshan 
tog’larida tarqalgan. Zarafshon, Kurama, Turkiston, Xisor kabi tog’ tizmalarining 
1600-2500m balandliklarida tarqalgan. Bu archaning shimoliy tarqalish chegarasi 
Qirg’iziston va Qoratog’ tizmalari hisoblanadi.