«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

Oddiy qoraqarag’ay
-picea excels
. Daraxt o’simligi bo’lib, katta yoshida bo’yi 
40-45 m ga diametri 1,5 mga yetadi. Tanasining tubigacha doira shaklida shoxlanib, 
keng piramidasimon qalin shox-shabba hosil qiladi. U har xil tuproqli yerlarda o’sa 
oladi. Qumli, qumoq va bo’z tuproqli hamda qora tuproqli yerlarda juda yaxshi 
o’sadi. Botqoq va zax yerlarda o’smaydi. MDH da qoraqarag’ay 70 million gektar 
maydonni egallaydi. Qoraqarag’ayning yog’ochi oq-sariq rangda, smola yo’llari yo’q, 
o’zaksiz, yupqa qobiqli bo’lib, juda qimmatlidir. Undan qurilish ishlarida va 
sellyuloza-qog’oz sanoatida, mebel tayyorlashda ishlatiladi. Kimyo sanoatida undan 
sun’iy ipak tolalari olinadi va plastmassa tayyorlanadi. Po’stlog’idan oshlovchi 
moddalar, barglaridan efir moyi olinadi. Ulardan esa skipidar va kanifol ishlab 
chiqariladi. Barglarida C vitamini bor. Qoraqarag’ay to’siq sifatida temir yo’llar 
bo’ylab ekiladi. Havoning ifloslanishiga chidamsiz bo’lganligidan shaharlarga ekish 
tavsiya qilinmaydi. Hozirgi kunda ushbu daraxt O’zbekiston sharoitida yaxshi 
o’smoqda. 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
435 
Aylant daraxti-
Ailanthus althissima
. Aylant yoki xitoy shumtoli O’rta 
Osiyoda ancha keng tarqalgan. Yirik patsimon yaprog’i va shox-shabbasining 
chiroyli ko’rinishi tufayli bu daraxt parklarga to’da-to’da qilib, ko’cha va alleyalar 
bo’ylab ekiladi. Shuningdek ko’chma qumlarning jar sohillarini, kanal va katta ariq 
chetlarini mustahkamlashda o’tkaziladi. Aylant daraxti yirik bo’lib, bo’yi 20 m ga 
yetadi. Bu daraxt urug’i va ildiz bachkilari orqali ko’paytiriladi. Aylant daraxti 
qurg’oqchilikka, tuproqning sho’r bo’lishiga hamda shaharning chang to’zon 
gazlariga yaxshi chidash beradi.