20-Laboratoriya ishi terpenlarning xossalarini o’rganish 1-tajriba

20-Laboratoriya ishi


TERPENLARNING XOSSALARINI O’RGANISH
1-tajriba. Terpenlarning to‘yinmaganligini isbotlash.
Reaktivlar: skipidar, bromli suv.
Probirkaga 1 ml bromli suv va 0,5 ml skipidar solinadi va ular yaxshi chayqatiladi. Bunda skipidar tarkibidagi terpen molekulasining qo‘sh bog'ini uzilishi hisobiga bromning birikishi amalga oshadi. Buning oqibatida sariq rang bromli suv rangsizlanadi.
2-tajriba. Terpenlarning oksidlab ulaming to’yinmaganligini
aniqlash.
Reaktivlar: skipidar, kaliy permanganatning 0,1N eritmasi,
suv (dist.)
Probirkaga kaliy permanganatnmg 0,1N eritmasidan 1 ml va
5 ml suv solinadi. Hosil qilingan pushti ranng eritmaga 1 ml skipidar
solib yaxshilab chayqatiladi. Bunda skipidar tarkibidagi terpen malekulasining qo‘sh bog‘ini oksidlanishi natijasida kaliy permanganatga xos rang yo‘qoladi. Qo‘shbog‘ tutuvchi uglevodorodlarga kaliy permanganat eritmasi ta’sirida ikki atomli spirt hosil bo‘ladi. Bu reaksiya rus Myogari Vagner tomonidan birinchi
marta o'rganilgani uchun Vagner reaksiyasi deb yuritiladi.
3-tajriba. Terpenlar ta’sirda kislorod faolligining ortishi.
Reaktivlar: skipidar, kaliy yodning 0,5N eritmasi, kraxmal
kleystrining 0,5% li eritmasi.
Probirkaga kraxmal kleystrining 0,5% li eritmasidan 1 m/kaliy yodining 0,5N eritmasidan 1 /n/ va 1 ml skipidar solib, aralashma chayqatiladi. Bir necha sekunddan so‘ng to‘q binafsha rang hosil boladi va bu rang asta sekin ko‘k rangga oladi. Ko‘k rang kaliy yodidning oksidlanishi natijasida erkin yod hosil bolganligini ko‘rsatadi va u iod-kraxmalni ko‘k ranga bo‘yaydi.
Kaliy yodidning gidrolizlanishi, odatda, juda kam miqdorda amalga oshadi:
KI+HOH=KOH+I
Hosil bo'layotgan vodorod yodid erkin yodgacha oksidlanganda esa kimyoviy muvozanat o‘ng tamonga siljiydi va gidroliz sezilarli darajada amalga oshadi. Reaksion aralashmada ozonning hosil bo’lishini quyidagicha
tushuntiriladi.Terpenlar tarkibidagi qo‘sh bog‘ hisobiga havo kislorodi bilan
oksidlanib peroksidlar hosil boladi. Peroksidlarning oson parchalanishi natijasida kislorod aktiv modda ozonga aylanadi. Igna bargli o‘rmonlar havosining o‘pka kasali bilan og'rigan bemorlarga ijobiy ta’siri shu hodisa bilan tushuntiriladi. Efir moylari dezinfeksiyalash maqsadida qo’llanishi ham terpenlar ta’sirida kislorodning faollanishiga asoslangan. Aktiv kislorodni (ozon hohda) sifat jihatdan aniqlash uchun unga kaliy yodid qo‘shilganda ajralgan yodning
kraxmal bilan ta’siridan foydalanib aniqlanadi.