«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
431 
Ясмиқ барча дуккакли экинларга ўхшаб илдизларида ҳаводан эркин 
азотни ўзлаштириб ўз илдизларига тугунак бактериялар ҳосил қилади. Булар 
тупроқда азот тўплайдиган ўсимликлар бўлгани учун бугунги кунда энг 
оғриқли масала бўлган тупроқ унумдорлигини тиклаш хусусиятига эга. 
Ўсимлик ўсув даврида ўзи учун ҳам, ўзидан кейинги ўсимлик учун ҳам маълум 
миқдорда азот қолдириб кетади. Дуккакли экинлар оиласига мансублиги учун 
барча экинлар учун яхши ўтмишдош экин хисобланади. Иккинчидан унинг 
ўсув даври қисқа, экин майдонини бошқа экиладиган экинлар учун тез бўшатиб 
беради. Бизнинг шароитда ясмиқ навлари 65-70 кунда пишиб етилади. 
Бундай ўсув даври қисқа бўлиши бир майдондан икки ёки уч марта ҳосил 
олиш имконини беради. Соя, мош, такрорий экин сифатида ясмиқни эса 
биринчи экин сифатида экиш мумкин. Дуккакли- дон экинлари фақат 
оқсилининнг миқдори билан эмас, балки унинг сифати билан хам фарқ қилади. 
Экинларнинг турига караб улар оксилининг таркибида хар хил алмаштириб 
бўлмайдиган аминокислоталар мавжуд. 
Озиқ-овқат маҳсулотини кўпайтириш, аҳолинини сифатли маҳсулот 
билан таъминлаш масаласини ечишда дон-дуккакли экинлардан фойдаланиш 
зарурдир. Бу экинларнинг орасида қимматли, тўйимли махсулот берувчи ясмиқ 
экини эътиборга сазовордир. 
Ясмиқнинг ватани Ўрта Осиё бўлиб, бу экин маҳаллий тупроқ-иқлим 
шароитига мослашган. Аммо ишлаб чиқаришда кенг экилмаганлиги, 
етиштириш технологияси ишлаб чиқилмаганлиги сабабли ясмиқ етиштириш 
технологиясини тадқиқ қилиб мақбулларини аниқлаш ва ишлаб чиқаришга 
тадбиқ этиш зарурдир. 
Ўзбекистон худудида ясмиқни етиштириш технологиясини ўрганиш ва 
сифатли, тўйимли ёрма ишлаб чиқариш мақсадга мувофиқдир. Маҳаллий 
олимларимиз томонидан ясмиқнинг селекцион навлари яратилган, аммо 
етиштириш технологияси ишлаб чиқилмаган. 
Демак, ясмиқ – биологик тоза экин бўлиб, тупроқ структурасини 
яхшилаши, 
биологик 
жараёнларнинг 
боришини 
янгилайдиган 
экин 
ҳисобланади. Таҳлиллар шуни кўрсатдики, ясмиқ экилгунча тупроқда гумус 
0,85-0,92% бўлса, ясмиқ экилгандан кейин кузда гумус миқдори 1,19-1,33%га 
етди. Ясмиқнинг органик қолдиқлари билан тупроққа 45-55 кг/га азот, 8-12 
кг/га фосфор ва 28-42 кг/га калий моддалари қайтади [ 4]. 
Ясмиқ - Lens Adans – туркумига, Fаbaceae- дуккаклилар оиласига мансуб 
бўлиб, ҳозирги вақтда унинг 5 та тури мавжуд. Шулардан фақат битта тури 
Lens esculenta дехқончиликда экиб ўстирилади.[1]. 

---