Ko’kda suzgan bulut momiqdan ham oq, Koshkiydi boshlansa yomgir yogaloq. Bulutni paxtaga o’xshatish kimlardan qolmagan, lekin momiqqa o’xshatilish uslubni o’zgartirgan. She'rning ohangi mirtemirona edi. Ammo ustoz bulutni "paga", "oq" deya sifatlardi. Cho’lda,paxta orasida ulgaygan T.Sulaymon uning momiqqa o’xshashligini ko’ra bildi. "Soginish" she'rida: "Yaylovlarda maysa kimtir qo’y-qo’zi" tarzidagi tasvirda "kimtir" bagoyat urnida ishlatilgan, bu so’zdagi ma'no nozikligini hammayam ilgayvermaydi. Hodisalarni "turachasi"ga kurish namunasi: "Toglar tushi yorishdi, demak tong otayotir". Quyosh haqida bir so’z demay, uni ko’rsatish mumkin ekan. Goyat mavhum, moddiylashtirib bo’lmaydigan holatni aniq tasvirlay olish mahorati namoyon bo’lgan tasvir: "Kelinlarning labida bo’saning isi qoldi". Shoir she'rlarida hissiyotini izohlamaydi. Uni shunday bir ifoda bilan beradiki, shu ifoda qatida ruhiy holatni tugdirgan sababga munosabat ham yashiringan bo’ladi: "Ko’nglimda armon yotar terskaydagi qor misol,-" deydi bir she'rida. Quyoshga ters tarafdagi qor uzoq vaqt erimay, kirlanib yotganiday, lirik qahramon kunglidagi armon erib ketadigan emas, o’shandoq bo’lsa, unga shoirning munosabati tayin, albatta, va u o’z-o’zidan she'rxonga ham yuqadi. To’ra Sulaymon badiiy tajribalar o’tkazishga o’ch emas. U qachonlardir paydo bo’lgan tajribalardan ustalik bilan foydalanadi. Eski shaklning yangicha talqinlarini topa biladi. Shoir so’zning birlamchi ma'nolariga murojaat etishni xush ko’radi: "bo’y qiz" deydi bo’yga yetgan qiz haqida, "buzalam" deydi biz chimzor deb yurgan tushunchani, "uzangidosh" deb ataydi xo’p o’zbeki qilib, xo’p ta'sirchan qilib, dust, tengdosh, jura, safdosh singari bir qancha so’zlarni isrof qilib ham to’liq ifodalab bo’lmaydigan yana bir tushunchani. Tilimizda hamisha bo’lgan, endilikda ayrim keksalargina qo’llayotgan xushyor ma'nosidagi "sok" so’zi joyida ishlatilgani bois ifodaviylikninecha barobar oshirib yuboradi. To’ra Sulaymon so’zga avaylab, qizganib yondashadi. Ularning bemavrid yuqolishiga yo’l qo’ymaslikka urinadi. "To’lganoy" dostonida "turlab sadrga tushganda" degan jumla bor. Toglik qipchoqlarda hayotdan yosh ketgan yigitning kiyimlarini ot ustigatashlab, ot bilan sadr tushish odati bo’lgan. Yuqoridagi jumladan ana shu holat ifodasini topgan.Besh yashar otning yilkichilar tilida "tulan" ekanini hamma ham bilavermaydi. Diqqatga sazovor jihati shundaki, u bu xildagi so’zlarni, ma'lumotlarni shunchaki ekzotika uchun, etnografik dalil sifatida emas, juda o’rinli va tabiiy tasvir vositasi tarzida ishlatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |