B. S. Usmanov konservalash texnologiyasi asoslari

Xom ashyoni qayta ishlashga uzatish 
Xom ashyo qisqa yoki uzoq muddat saqlangandan so‗ng sexlarga jo‗natiladi. 
Xom ashyoni to‗kish va sexga kiritish ishchilar, avto- va elektroto‗kuvchi 
vositalar, gidravlik va lentali transportyorlar va boshqalar yordamida amalga 
oshiriladi. 
Qattiq strukturaga ega bo‗lgan xom ashyolar xom ashyo maydonchasidan 
sexga gidrotransportyor yordamida uzatiladi. Gidrotransportyor bu tunukadan yoki 
betondan 1:100 yoki 1,2:100 nishablikda yasalgan ariqcha bo‗lib, unda suv va xom 
ashyo ( 3:1 yoki 4:1 nisbatlarda) 0,8 m/s tezlikda harakat qiladi. Xom ashyo 
ichidagi qum, kesak va boshqa og‗ir narsalarni yig‗ib olish uchun 
gidrotransportyorning 
uzunasi 
bo‗ylab 
«cho‗ntak»lar 
o‗rnatilgan. 
Gidrotransportyorning to‗gash eriga setkali elevator o‗rnatilgan, unga xom ashyo 
kelib tushganda uning suvi sirqiydi. 
Xom ashyo qayta ishlash uchun transport tarasida uzatilganda qutili yoki 
konteynerli to‗kuvchi vositalar ishlatiladi. Quti yoki konteyner maxsus qisgich 
yordamida siqilib aylantiriladi (xom ashyo to‗kiladi), qayta o‗z holatiga keltiriladi 
va transportyor orqali tashqariga chiqarib yuboriladi va xom ashyoni yuvish 
jarayoni boshlanadi. 
Yuvish 
Xom ashyoni yuvish eng birinchi texnologik jarayon bo‗lib, ba‘zan uni 
navlarga ajratish va inspeksiyalashdan so‗ng ham o‗tkaziladi. Agar xom ashyo 
juda iflos bo‗lsa-yu, uni shu holda navlarga ajratish mushkul bo‗lsa, u holda 
oldindan yuviladi. 
Masalan, garnir tayyorlashga mo‗ljallangan qizilcha yoki sabzi avval tozalab 
yuviladi, loylardan tozalanadi va so‗ngra inspeksiyadan o‗tkazib navlarga 
ajratiladi. Agar mevalardan kompot tayyorlaniladigan bo‗lsa, avval mevalarni 
navlarga ajratib saralanadi va so‗ngra yuviladi. 
Sabzavot va mevalarni qayta ishlashga tayyorgarlik ko‗rishda ularni yuvib 
tozalash muhim bosqich hisoblanadi. Ma‘lumki, sabzavot va mevalar terilgandan 

---

88 
so‗ng ularga tuproq va boshqa aralashmalar yopishgan bo‗ladi. Ular tarkibida turli 
xil 
mikroorganizmlar 
bo‗ladi. 
Ma‘lumotlarga qaraganda 1g tuproqda 
mikroorganizmlar soni 1 dan 4 mlrd. gacha bo‗lar ekan. Shu sababli xom ashyoni 
qayta ishlashdan oldin toza ichimlik suvga obdon yuviladi. Bunda 1 kg xom 
ashyoni yuvish uchun 0,7 litr suv sarf qilinishi lozim. Xom ashyoni tozalashda turli 
xil yuvish mashinalaridan foydalaniladi.