B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

Somonni fermentli preparatlar bilan siloslash. 
1 t somonga 
1000 l suv, 15 kg osh tuzi va 5 kg GZX sellovridin fermenti 
qo‘shiladi. Silos 5 kundan keyin mollarni boqishga tayyor 
bo‘ladi.
Somonni drojjalash uning faqat ta’mini yaxshilab qolmasdan, 
uni protein va vitaminlar bilan boyitadi. Maydalangan somon 
bug‘lanadi yoki qaynoq suv bilan damlanadi (1 kg quruq ozuqaga 
5-6 l) va 5-6 soat ushlab turadi. So‘ng achitqi qo‘shiladi (somon 
massasidan 3-6 % miqdorida) va 3-4 soatga qoldiriladi.
Achitqini konsentratlar (75 % bug‘doy yormasi va 25 % 
kepak) qorishmasidan tayyorlanadi. Qorishmaga 1-6 miqdorida 
suv qo‘shiladi. Hosil bo‘lgan atalani 28°C gacha sovitiladi, 3 % 
non xamirturushi (konsentrat massasiga nisbatan) qo‘shiladi va 
bir necha soat ushlab turiladi.
Drojjalangan somon bilan qoramollar bir boshiga 5-6 kg 
miqdorida oziqlantiriladi.
Ba’zi xo‘jaliklar somonni oziqlantirishga tayyorlashda 
fermentli-drojjalash uslubini qo‘llaydi, unda maydalangan 
somon qirqimlari bug‘lanadi, ferment, drojja va boshqa 
qo‘shimchalar bilan boyitiladi.

---

106
Nazorat uchun savollar
1. Ozuqalarga issiqlik bilan ishlov berishning maqsadi, 
texnologiyasi va usullari.
2. S-2 bug‘lagich-aralashtirgichning vazifasi, tuzilishi va 
texnologik ish jarayoni.
3. S-12 bug‘lagich-aralashtirgichning tuzilishi, texnologik 
ish jarayoni va texnik tavsifi.

---

107
XIV BO‘LIM. OZUQA QOLDIQLARIGA ISHLOV BERISH
14.1. Ozuqa qoldiqlariga ishlov berish texnologiyalari
Ozuqa sexi va oshxonalari qoshida ozuqa qoldiqlarini qabul 
qilish uchun maxsus yopiq xonalar, maydonlar yoki idishlar 
o‘rnatiladi. Boshqa joylarga ozuqa qoldiqlarini tushirish 
veterinariya qonunlariga binoan man qilinadi.
Ozuqa qoldig‘idan bo‘shatilgandan so‘ng, konteyner har 
safar yuvish moslamalaridan foydalanilgan holda yuvilib, 
veterinar mutaxassisi kuzatuvi ostida dezinfeksiya qilinadi. 
Konteynerlarni yuvish va dezinfeksiya qilish ishlari maxsus 
ajratilgan va jihozlangan maydonda o‘tkaziladi. Ozuqa 
qoldiqlarini maydondan pishirish qozonlariga yoki yig‘ish 
maydonlariga yetkazish uchun PE-0,8B yuklagich-ekskavator 
yoki PF- 0,75 rusumli frontal yuklagichlardan foydalaniladi.
Yig‘gich-xandaqlaridan ozuqa qoldiqlarini chiqarib mayda-
lagichga yetkazib berish uchun PKK-20 rusumli kovshli 
transpor-tyordan foydalaniladi. Yashil ozuqa ta’minlagichi 
PZM-1,5 dan ham ozuqa qoldiqlarini me’yorlab uzatish uchun 
foydalanish mumkin. Ozuqa qoldiqlarini quritish agregat-
lariga yetkazish uchun NJN-200A nasosini qo‘llash mumkin. 
Sut qoldiqlarini bug‘lagich-aralashtirgichga yetkazishda 36 
MTs-10-20 sut nasosi yordam beradi. Sut qoldiqlarini saqlashda 
V2-OMV-2,5 , V2-OMV-6,3 rezervuarlari qo‘llaniladi.
PKK-20 kovshli ozuqa yuklagich, ozuqani chuqur 
xandaqdan maydalagichga yetkazib berish uchun xizmat qiladi. 
Transportyor maydalanmagan ozuqa qoldiqlarini ham uzatib 
berishi mumkin.