B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

I BO‘LIM. OZUQALARNI TAYYORLASH VA ULARDAN 
FOYDALANISH
1.1. Ozuqa tayyorlashga talablar.
Ozuqaga bo‘lgan ehtiyojni hisoblash
Dag‘al ozuqalarga pichan, somon, to‘pon, qamish, 
makkajo‘xori poyasi, ayrim urug‘lar po‘chog‘i va boshqalar 
kiradi.
Dag‘al ozuqalar qoramol, qo‘y va otlar ratsionining zarur 
komponentlaridan biri hisoblanadi. Uni kichik me’yorlarda 
cho‘chqa va parrandalarga ham berish mumkin. Dag‘al 
ozuqaning tarkibida 40 foizgacha qiyin hazm bo‘ladigan, 
biriktiruvchi to‘qima bo‘lib, ularga ishlov berilmasa, hayvonlar 
ozuqani yomon iste’mol qiladi. Yaxshi yeyilishi uchun 
dag‘al ozuqalar mexanik-issiqlik ishlovidan o‘tishi zarur. 
Davlat standartlariga javob beruvchi pichanni, sigirlar va 
qo‘ylarga issiqlik ishlovisiz ham berish mumkin, lekin uni 
ham mexanizatsiyalashgan holda tarqatish uchun maydalash 
maqsadga muvofiqdir.
Qoramol uchun somon va pichanni 30-50 mm, otlarga 
15–30 mm, qo‘ylarga 10–20 mm uzunlikda qirqib berish kerak. 
Agar dag‘al ozuqalar suvli-shirali ozuqalar bilan birgalikda, 
omixta holda tayyorlansa, uning maydalanish o‘lchami 6–10 
mm qilib tayyorlanadi. Dag‘al poyali o‘simliklar (shuvoq va b.) 
qorako‘l zotli qo‘ylar uchun 3–9 mm o‘lchamgacha, parranda 
va cho‘chqalarga quritilgan o‘simliklar – o‘t uni 1 mm, boshqa 
hayvonlarga 2 mm gacha maydalanadi.
Dag‘al ozuqalardan somon, pichan maydalanganida, uning 
to‘yimliligini oshirish uchun ildizmevali ozuqa, silos, konsen-
trat, ozuqa achitqisi aralashtirilib, omixta qilib beriladi.

---

5
Suvli-shirali ozuqalarga lavlagi, kartoshka kabi ildizmevalar, 
yashil ozuqaga – poliz ekinlari mahsulotlari, yangi karam, suv 
o‘simliklari kiradi. Ildizmevalarni hayvonlarga berishdan oldin 
yuviladi, qirqiladi va aralashtiriladi. Ildizmevani qoramolga 
berishda 10–15 mm, buzoqlarga 5–10 mm, cho‘chqalarga 
– 5–10 mm, parrandalarga – 3–4 mm qalinlikda qirqiladi. 
Kunjara sigirlarga 10–15 mm o‘lchamda maydalab beriladi. 
Ildizmevali ozuqalar maydalanganda, ularning sharbati oqib 
ketmasligi lozim. Bu ozuqalar hayvonlarga iste’molga berishdan 
2 soat avval tayyorlanadi. Aks holda, ozuqa buzilib qolishi 
mumkin.
Konsentrat ozuqalar sigirlar uchun 1,84–4 mm, cho‘chqa 
va parrandalar uchun 1–1,8 mmgacha maydalab beriladi.
Makkajo‘xorini siloslash davrida 15–80 mm o‘lchamda 
maydalanadi. Silos lavlagilar bilan qo‘shib tayyorlanganda, 
uning o‘lchami 5–7 mm dan oshmasligi lozim.
Ozuqalarning ifloslanganligi: lavlagi 0,3 foiz, donli ozuqa 1 
foiz qum, 0,004 achchiqmiya, spora va 0,25 foiz randak, qora-
kuya, mastak bilan zararlangan bo‘lishi mumkin.