B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

12.3. Somonga suyuqlantirilgan ammiak bilan ishlov berish
Somon g‘arami qalinligi 150 mikrondan kam bo‘lmagan 
sintetik plyonka yoki sug‘orishda ishlatiladigan materiallar, ya’ni 
gaz o‘tkazmaydigan materiallar bilan yopiladi. G‘aramning usti 
yopilganda, uning ortiq qismi 1-1,5 m ni tashkil qilishi kerak. 
U qismida germetiklikni saqlash va ammiaklar uchib ketmas-
ligini ta’minlash uchun arqon bilan mahkamlab, tuproq bilan 
bostiriladi. Suyuq ammiak maxsus mashina ZBA-2,6 yordamida 
o‘tkir tomoni bilan 1m balandlikda, 4-5 m oraliqda, 2-2,5 
m chuqurlikda g‘aram ichiga uzatiladi. Oldindan g‘aramdagi 
somon massasini aniqlab, 1 tonna somon uchun 30 kg hiso-
bida suyuqlantirilgan ammiak miqdori aniqlanadi.

---

98
15-20 tonna massali g‘aramga ammiakni 1-1,5 soat ichida 
kirgizish kerak. So‘ng plyonka tushiriladi, g‘aram germetiklash-
tirilib 5-10 kunga qoldiriladi. Shu muddatdan so‘ng plyonka 
olinadi va ikki-uch kun somonga singmagan ammiakdan 
shamollatiladi. Ammiak bilan ishlov berilgan somon vositasida 
chorva mollarini chegarasiz oziqlantirish mumkin.
12.4. Somonga ammiak suvi bilan ishlov berish
Somonga ammiak suvi bilan ishlov berishda ham yuqoridagi 
texnologik sharoitlar bo‘lishi kerak. Somonga ishlov berish 
uchun 20-25 %li ammiak eritmasi ishlatiladi. 1 tonna somon 
uchun 25 %li ammiak suvini qo‘shishda 120 l kerak bo‘ladi, 
20 %liga -150 l, 17,5 %liga -170 l qo‘shiladi. Ammiakning 
suvdagi konsentratsiyasini ammiak suvi nisbiy og‘irlik bo‘yicha 
aniqlash mumkin.
Ammiak suvini g‘aram ustiga, yotqizilgan perfolashkaga 
quvurlar yordamida tomchilatib oqizgan ma’qul. Teshiklar 
diametri - 2 mm po‘lat va plastmassali, diametrlari 15-25 mm 
li, uzunligi 3 m quvurlardan ham foydalanish mumkin. Kerak 
bo‘lsa ularni uchliklar yordamida 1-1,5 m oraliqda, g‘aram 
uzunligi bo‘ylab ulash mumkin va uning o‘rtasida ammiak 
tashishi ANJ-2 yoki RJ-1,7 mashinalar idishlarga, ikki shlang 
bilan ulanadi.
G‘aramni plyonka bilan yopib germetiklashtirib idishdan 
atmosfera bosimi hosil qilib ammiakli suv uzatiladi.
Ishlov berilgan somon, 10-15 kun plyonka tagida qoldiriladi. 
So‘ng plyonka olinadi, somon shamollatiladi va qoramollar 
chegarasiz oziqlantiriladi.
Ammiak bilan ishlov berilgan somon to‘yimliligi 1,5-2 marta 
oshadi, unda protein miqdori 5-7 dan 10-12 gacha 1 kg ga 
ko‘payadi.