B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

III. Оlefin uglevodorodlar
Yuqorida ko‘rib o‘tilgan parafin uglevodorodlardan farqli o‘laroq,
olefinlar neft va gaz tarkibida bo‘lmaydi, destruktiv qayta ishlash ja-
rayonlari natijasida hosil bo‘ladi. Neft to‘g‘ridan-to‘g‘ri haydalgan-
da  uning  tarkibida  mavjud  bo‘lgan  faqat  uglevodorod  fraksiyalari
ajraladi.  Destruktiv  qayta  ishlash  destruksiyani,  ya’ni  og‘ir  (yuqori
haroratda  qaynaydigan)  uglevodorodlarni  quyi  haroratda  qaynaydi-
ganlarga parchalashni o‘z ichiga oladi.
O‘tgan asrning 20-yillarida neftni destruktiv qayta ishlash usullari
rivojlana boshlagani va destruktiv qayta ishlash mahsulotlarida quyi
qaynar  uglevodorodlarning,  ya’ni  benzinning  miqdori  oshganligi
bois, ular motor yoqilg‘isi resurslarini oshirishga xizmat qilgan. Bun-
day qayta ishlashning destruktiv usullarini ishlatish ko‘rsatkichlarni
nafaqat benzin resurslarini miqdoran oshirish, balki jarayonda hosil
bo‘lgan mahsulot sifatini oshiruvchi yuqori oktan sonli uglevodorod-
lar hisobiga yaxshilash orqali ham erishiladi.
Sanoatda etilen uglevodorodli xomashyo piroliz qilib olinadi. Pi-
rolizda etilen bilan bir qatorda ko‘pgina miqdorda propilen va biroz
butenlar, butadienlar hosil bo‘ladi. Propilen va butenlarning boshqa
manbai biz yuqorida ta’kidlagan neftni qayta ishlash zavodlarining
gazlaridir.

---

23