B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

2.2.1. To‘g‘ri zanjirli parafin uglevodorodlarni ajratib olish 
usullari
Hozirgi  paytda  parafin  uglevodorodlarni  muvofiq  neft  fraksiya-
laridan  mochevina  (karbamid)  bilan  ekstrfaol  kristallizatsiya  qilish
usuli bilan ajratib olinadi.
Ushbu usul normal tuzilishga ega bo‘lgan parafin uglevodorodlar
mochevina bilan birikib, kristall mahsulot (kompleks) hosil qilishiga
asoslangan,  uglevodorodlarning  boshqa  turlari  bunday  kompleksni
hosil qilmaydi.
Parafin  uglevodorodlarning  mochevina  bilan  bergan  kompleksi-
ning  stabilligi  uglevodorod  zanjiri  uzunligining  hamda  mochevina-
ning eritmadagi kontsentratsiyasi oshishi bilan ortib boradi.
Kristallizatsiya  jarayoni  35ºC  haroratda  mochevinaning 
to‘yingan  suvli  eritmasi  ishtirokida  olib  borilib,  eritmani 

---

21
to‘yingan  holatda  doimiy  ushlab  turish  maqsadida  haroratni
sekin-asta 25ºC gacha pasaytiriladi, bu esa kompleks hosil bo‘lish
tezligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Kompleks sentrifuga yoki filtrda
ajratilib, erituvchi bilan yuviladi va suv yordamida 70–80ºC gac-
ha isitib, uni parchalaydi. Shu kabi normal parafin uglevodorodlar
va mochevina ajratib olinadi, mochevina esa qayta kompleks ho-
sil qilish uchun jarayonga qaytariladi.
Keyingi  paytlarda  karbamid  yordamidagi  deparafinlash  o‘rniga
iqtisodiy  nuqtai  nazardan  samaraliroq  bo‘lgan  n–parafinlarni  mo-
lekular  elaklarda  ajratib  olish  usuli  kirib  keldi.  Molekulyar  elak
(seolitlar)–natriy va kalsiyli sintetik alyumosilikatlar g‘ovaklarining
o‘lchamlari (4–5
0
А
) tuslanishi mumkin bo‘lib, faqat n–parafinlarni
o‘zlarinigina  ajratib  olish  imkoniyatini  beradi.  Molekulalarning  di-
ametri  katta  bo‘lgan  izoparafin,  aromatik  va  naften  uglevodorod-
larni  yutmaydi.  Dastlabki  fraksiya  seolit  bilan  to‘latilgan  adsorber
orqali  o‘tkaziladi,  ularda  n–parafin  uglevodorodlar  adsorbsiyala-
nadi.  Desorbsiya  bosimni  tushirib,  haroratni  ko‘tarib,  adsorbentni
biron-bir erituvchi bilan yuvish orqali amalga oshiriladi. Ushbu ja-
rayonning 200 dan 400ºC gacha haroratda, 5–10 atmosfera bosimda
o‘tkaziladigan turli modifikatsiyalari mavjud. Аdsorbent 1000–3000
soat ishlagandan so‘ng oksidlab regeneratsiya qilinadi (koksi kuydi-
riladi).