Awr1112 Yozma nutq shakllari. 02 Mavzu reja

Tezisli konspekt manbaning asosiy qoidalari eng muhim fikrlarni ajratib olishdir. Tezis, odatda, ilmiy maqolalar, ma'ruzalarning siqiq mazmunidir.
Tezisda fikrlar ko‘pincha raqamlab boriladi.
Tezisning hajmi eng ko‘p deganda 1-4 varaqdan oshmaydi. Lekin bu qat'iy chegara emas. Ba'zi siyosiy masalalarga bag‘ishlangan ma'ruzalarning tezisi kattaroq hajmda ham bo‘lishi mumkin.
Siqiq xulosa (rezyume).
Siqiq xulosa ma'ruza yoki boshqa asarlarda keng va atroflicha dalillar bilan bayon etilgan fikrlarning 3-4 gapli yakunidir.
Muallif rezyumeda kuzatish va mushohadalaridan yuzaga kelgan to‘xtamlarning eng zarurlarini ko‘rsatadi.

Annotatsiya. Annotatsiya badiiy, ilmiy, metodik asarlarning muallifi, mavzusi, manbasi, unda ko‘tarilgan asosiy masalani ko‘rsatishga qaratilgan qisqa xabardir. Annotatsiya o‘zining kam so‘zligi, hajm jihatidan nihoyatda kichikligi bilan boshqa turlaridan ajralib turadi.
Otziv (fikr). Saylanma bayonning yana bir turi otzivdir. U badiiy, ilmiy, metodik va boshqa asarlarga berilgan bahodir. Otziv, odatda, asarning yaxshi tomonlarini ko‘rsatishga qaratilgan, unga “Oq yo‘l” tilagan tarzda yoziladi. Bu jihatdan taqriz (retsenziya)dan farq qiladi. Retsenziyada asar tanqidiy tahlil etiladi, shu nuqtai nazardan baholanadi. Asarning yutuqlari ham, nuqsonlari ham ko‘rsatiladi. Taqrizchi o‘zining da'volarini turli dalillar asosida isbotlay oladi, asarga ilmiy izohlar beradi.
Otziv ko‘pincha asarlarni himoyaga, nashrga tavsiya etish, asar muallifini quvvatlash maqsadida yoziladi. Shuning uchun unda asarning kamchiliklari ustida deyarli so‘zlanmaydi. Manbadan olingan parchalar ham uning ijobiy tomonlarini ko‘rsatishga qaratilgan bo‘ladi.
Referat. Biror ilmiy, metodik, pedagogik mavzudagi asarning qisqacha mazmuni haqidagi bayon (yozma ma'ruza) referat hisoblanadi.
Referat muallifning o‘z asari haqida bo‘lsa avtoreferat deyiladi. Avtoreferatda asarning qisqacha mazmuni, yangiliklari, metodik usullari, ilmiy qurilishi, foydalanilgan adabiyotlari ustida fikr yuritiladi. Amalda ilmiy va obzor referatlari ko‘proq uchraydi. Ilmiy referatlarga fanda, metodikaga, tarbiyaga va texnikaga oid ishlarning qayerda amaliyotda sinab ko‘rilganligi haqida ham xabar beriladi.
Sharh (obzor) referati ilmiy va boshqa asarlarga sharh berish, ya'ni uning umumiy xususiyatlarini qisqacha bayon qilib berishni ko‘zda tutadi.