Avtomobil indd

Gazsimon uglevodorodlar sintezi. 
Gazlarni sintezlash uglerod 
oksidi (CO)ning vodorod bilan yuqori bosim va katalizator 
ish tirokida o‘zaro ta’siri natijasida har xil uglevodorodlar 
olinishiga asoslangan. 
Sintezlash jarayoni atmosfera bosimi ostida, ba’zan yuqori 
bosim ostida (10–12 MPa), katalizatorlar bilan ta’minlangan 
maxsus reaktorlarda 180–210°Ñ haroratda o‘tkaziladi. Gazlarni 

---

28
29
sintezlash natijasida benzin, gazsimon fraksiya va moy 
kondensati olinadi. Sintezlash jarayonida 40–45 foiz benzin, 
15–20 foiz dizel yonilg‘isi va 10–17 foiz og‘ir fraksiyalar ajratib 
olinadi. Bu yonilg‘ilar tarkibida parafinli uglevodorodlar ko‘p 
bo‘ladi, aromatik uglevodorodlar ning ulushi 3–5 foizni tashkil 
etadi. 
1.4.
 Yonilg‘ini tozalash usullari
Olingan distillatlar tayyor mahsulot hisoblanmaydi, chunki 
ularda, uglevodorodlardan tashqari, smolali asfalt moddalar, 
oltingugurtli birikmalar, organik kislotalar va boshqa kerakmas 
moddalar bo‘ladi. Zararli aralashmalargina emas, balki ba’zi 
uglevodorodlar (to‘yinmagan, polisiklik) ham neft mahsulotlari 
sifatini yomonlashtiradi.
Oltingugurtli birikmalar va kislotalar detallarning korro-
ziyalanishini oshiradi, smolali asfalt moddalar issiq detallarda 
qurum va lok paydo bo‘lishini ko‘paytiradi, to‘yinmagan 
birikmalar kimyoviy barqarorlikni (saqlash jarayonida tar-
kibining o‘zgarmasligini) yomonlashtiradi. Erigan qattiq 
parafinlar qotish haroratini oshiradi, polisiklik uglevodorodlar 
qovushoqlik xossalarini yomonlashtiradi. Shuning uchun ham 
muayyan ekspluatatsion xu susiyatlarga ega bo‘lgan yonilg‘i 
olish uchun distillatlarni kimyoviy va fizikaviy usullarni qo‘llash 
bilan tozalanadi. 
Kimyoviy usulda tozalash 
yonilg‘i tarkibidagi keraksiz bi-
rikmalar reagentlar bilan kimyoviy reaksiyaga kirishishiga 
asoslangan. Kimyoviy usullarga sulfat kislota, ishqorlar, xlorli 
metallar yordamida, gidrogenizatsion tozalash va boshqalar 
kiradi.